کتاب جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران اثری سه‌بخشی است که توسط سه تن از برجسته‌ترین محققان تاریخ و جامعه‌شناسی ایران به رشته تحریر درآمده است. هر بخش از این کتاب به بررسی جنبه‌ای خاص از تئوری توطئه در ایران می‌پردازد و خواننده را به سفری در اعماق این پدیده پیچیده و ریشه‌دار می‌برد.
در بخش نخست، یرواند آبراهامیان، تاریخ‌دان نامدار، به واکاوی ریشه‌های پارانوید در ایران می‌پردازد و نشان می‌دهد چگونه این ریشه‌ها در طول تاریخ معاصر ایران با تحولات سیاسی و اجتماعی درهم‌تنیده شده‌اند.
در بخش دوم، احمد اشرف، جامعه‌شناس برجسته، به تشریح مفهوم تاریخ توطئه در ایران می‌پردازد و از منظری جامعه‌شناسانه به بررسی کارکردها و پیامدهای این پدیده در جامعه ایرانی می‌پردازد.
در بخش سوم، همایون کاتوزیان، تاریخ‌دان و متفکر برجسته، دیدگاه‌های خلیل ملکی، اندیشه‌گر و سیاستمدار چپ‌گرا، را در باب تئوری توطئه مورد بررسی قرار می‌دهد. ملکی از جمله نخستین متفکران ایرانی بود که به طور جدی به مقوله تئوری توطئه پرداخت و نقشی کلیدی در فهم این پدیده در ایران ایفا کرد.
علاوه بر این سه بخش اصلی، کتاب جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران شامل دو بخش فرعی دیگر نیز هست:
· بخش نخست فرعی به متن کیفرخواستی که علیه خلیل ملکی و یارانش به عنوان رهبران جامعه سوسیالیستی ایران صادر شده بود، اختصاص دارد. این متن سند ارزشمندی برای فهم دیدگاه‌های رسمی حاکم در آن دوره نسبت به تئوری توطئه و جایگاه آن در فضای سیاسی ایران به شمار می‌رود.
· بخش دوم فرعی به بررسی مفهوم تئوری توطئه در مقالات و نوشته‌های فارسی و انگلیسی می‌پردازد و به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تر و جامع‌تری از این پدیده در سطح جهانی به دست آورد.
جمع بندی:
کتاب جستارهایی درباره تئوری توطئه در ایران اثری ارزشمند و خواندنی است که برای هر کسی که به دنبال درک عمیق‌تر تاریخ، جامعه و فرهنگ ایران معاصر است، ضروری است. این کتاب به خواننده کمک می‌کند تا ریشه‌های تئوری توطئه در ایران را بشناسد، کارکردها و پیامدهای آن را در جامعه ایرانی درک کند و دیدگاه‌های مختلف در باب این پدیده را مورد بررسی قرار دهد.
