کتاب "هستی متن مقدس" بر دو اصل نظری بنا شده است:

1. هستی به مثابه یک متن مقدس:

هستی به عنوان یک کل یا "وجود" مستمراً و مشتاقانه در آفرینش، انتخاب، هماهنگی و تصمیم است.
هر ذره "روح" دارد، در هر ذره یک "من" و در کل هستی نیز یک "من" وجود دارد که بی هیچ درنگ در هر "آن" تصمیم می‌گیرد، انتخاب می‌کند و "حیات" دارد.
نتیجه این نگاه آن است که انسان خود را در محضر جهانی با واقعیت شگفت، هماهنگ، شیدا و آفرینش‌گر می‌بیند که زنده و اطمینان‌بخش و ناظر است.
2. دین در دو بخش:

الف) ثابت و تغییرناپذیر: شامل اصول و ارزش‌هایی مانند معنی و هدف‌داری در هستی، هدف زندگی، ویژگی‌های انسان، عدالت، کرامت ذاتی انسان، حفظ محیط‌زیست و ...
ب) متغیر و تغییرپذیر: شامل "امور" یا "روش‌ها"ی رسیدن به هدف‌ها و ارزش‌ها
مباحث کلیدی کتاب:

هستی به مثابه متن مقدس
تفسیر هستی
انسان در متن هستی
دین و علم
وحی و عقل
ایمان و معرفت

نکات برجسته:

نگاهی نو و بدیع به هستی و دین
تأکید بر پویایی و خلاقیت هستی
تبیین رابطه انسان با هستی
ارائه دیدگاهی نوین در باب دین و علم

نقد:

برخی از مفاهیم کتاب پیچیده و مبهم هستند.
نویسنده در ارائه برخی از استدلال‌ها و شواهد کافی عمل نکرده است.

کتاب "هستی متن مقدس" اثری خواندنی و قابل تأمل است که می‌تواند دیدگاه خواننده را نسبت به هستی و دین دگرگون کند.

محمد محمدی‌گرگانی