پائولو فریره، فیلسوف برزیلی در رشته تعلیم و تربیت معتقد بود کتاب خواندن در کنار آموزش و پرورش می‌تواند بیش از هر جریان دیگری کودکان را در مسیر آزادی و آگاهی قرار دهد. چرا که قصه‌ها در تمام زبان‌ها و در همه جای دنیا شالوده اصلی فکر و ارتباط میان افراد است. و همچنین با روایت کردن قصه، درباره خودمان و دنیای پیرامونمان متوجه چیزهای زیادی می‌شویم و یاد می‌گیریم خود و دنیایمان را تغییر دهیم.

در منابع بسیاری از اهمیت کتاب خواندن کودکان صحبت شده است، اما آنچه میان همگی آن‌ها مشترک است وجود عنصر تخیل و تصویرسازی ذهنی است که این فرصت را در اختیار کودکان قرار دهد که با مواجه شدن با تجربه‌های تخیلی، در خصوص تجربه‌های عینی جهان واقعیت درست‌تر فکر کند. اما چگونه می‌شود کودک را به خواندن کتاب‌ها و قصه‌ها تشویق کرد؟ پیش از اینکه به راهکارهایی برای رسیدن به پاسخ این سوال بپردازیم، شاید بهتر باشد کمی به چگونگی شکل‌گیری ادبیات کودک و انواع کتاب کودک اشاره کرد. چرا که آگاهی از این امر به راهکارهایی متنوع‌تر و کارآمدتر برای ایجاد این علاقه می‌انجامد.

 

ادبیات کودک از کجا شکل گرفت

از زمانی که مفهوم کودکی در اروپا به وجود آمد ادبیات کودک نیز شکل گرفت. سپس به واسطه‌ی نویسنده‌هایی که مهمترینشان هانس کریستسن آندرسن بود رشد کرد. آندرسن با الهام گرفتن از افسانه‌ها و قصه‌های شفاهی و نوشتن آن‌ها ادبیات کودک را سر و شکل داد و به همین دلیل او را پدر ادبیات کودک می‌شناسند. با این حال زمان زبادی گذشت تا کتاب‌های تصویری برای کودکان چاپ شد. تا پیش از آن در بسیاری از کشورها نقاشی بود که نقش همان تصویر کتاب‌های امروزی را برای کودکان داشت. در ایران اولین‌بار جبار باغچه‌بان چاپ کتاب کودک را با نقاشی‌هایی که خود می‌کشید آغاز کرد. و کم‌کم با گذشت زمان و تمرکز ناشران روی ادبیات کودک کتاب‌های تصویری، فانتزی، سه بعدی، انیمیشنی و دیگر انواع آن‌ها شکل گرفت و امروز ما در ایران و دیگر کشورها تنوع بسیاری از این کتاب‌ها را در دسترس داریم. 

 

انواع کتاب‌های کودک

به دلیل تنوع زیادی که این کتاب‌ها از لحاظ موضوعی، کاربردی و ظاهری دارند، آشنایی با آن‌ها و کارکردشان در آموزش و یا سرگرمی کودکان کمک شایانی به علاقه‌مند کردن آن‌ها به کتاب‌خوانی می‌کند. در سایت می‌خوانم  شما بسیاری از این کتاب‌ها را می‌توانید به راحتی مشاهده و خرید کنید. کتاب‌های کودک و نوجوان در اینجا به طور مختصر به معرفی جذاب‌ترین آن‌ها می‌پردازیم.

کتاب‌های کاغذی داستانی؛ این کتاب‌ها اغلب با متن و تصویرسازی، داستانی را برای کودک روایت می‌کنند. شخصیت‌های داستانی اغلب کودک، حیوان و.. هستند که با چالش‌هایی مواجهه و آن‌ها را حل می‌کنند و برای آشنایی کودک با بسیاری از مفاهیم و مهارت‌های زندگی مفید هستند.

کتاب‌های فومی، پلاستیکی یا کتاب حمام؛ این کتاب‌ها برای گروه سنی صفر تا سه سال هستند و به دلیل خاصیت ضدآبی که دارند معمولا برای سرگرمی کودک در حمام استفاده می‌شود.

کتاب‌های پارچه‌ای؛ این کتاب‌ها برای ایجاد جذابیت بیشتر و تقویت حس لامسه در کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرند.

کتاب‌های سه‌بعدی؛ تصاویر این کتاب‌ها به شکل برش خورده درون کتاب هستند و به محض باز شدن کتاب به شکل برجسته دیده می‌شوند و این مزیت را دارند که داستان را برای کودک خیال‌انگیزتر می‌کنند.

کتاب‌های انیمیشنی؛ این کتاب‌ها بدون متن هستند و با ورق زدن سریع آن‌ها تصاویر همانند انیمیشن‌ شروع به حرکت می‌کنند و با ایجاد هیجان برای کودکان آن‌ها را به قصه کتاب جذب می‌کنند.

کتاب‌های اسباب‌بازی؛ این کتاب‌ها علاوه بر متن و تصویر، اسباب‌بازی نیز هستند، مثلا چرخ دارند و حرکت می‌کنند و به همین دلیل این امکان را دارند که کودک بارها و بارها به آن‌ها مراجعه کند.

کتاب‌های کشویی؛ صفحات این کتاب‌ها همانند کشو در هم قرار می‌گیرند و کودک بعد از بیرون کشیدن قسمت‌های کشویی با تصاویر و اطلاعات جدیدی مواجه می‌شود. این کتاب‌ها با برانگیختن حس کنجکاوی کودکان آن‌ها را علاقه‌مند به کتاب می‌کند.

کتاب‌های آینه‌ای؛ در این کتاب‌ها آینه‌هایی جاگذاری شده است که کودک می‌تواند با نگاه کردن به آن‌ها خود را در جهان داستان و میان شخصیت‌های داستان تصور کند و ارتباط بیشتری با داستان برقرار کند.

 

راهکارهایی برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب خواندن

در این بخش به معرفی چند راهکار عملی برای علاقه‌مند کردن کودکان به کتاب خواندن می‌پردازیم. 

1 – در فضای خانه کتاب داشته باشید و مطالعه کنید. اینکه کودک شما را به طور مرتب در حال کتاب خواندن ببیند، آن را نوعی الگوی رفتاری تلقی می‌کند و احتمال علاقه‌مند شدنش به کتاب خواندن بیشتر می‌شود.

2 – بلندخوانی کتاب‌ها برای کودک و ایجاد فضایی برای همراهی او در این بلندخوانی، جذابیت بیشتری به خواندن کتاب‌ها می‌دهد. به خصوص اگر از کودک بخواهید نقش شخصیتی را در داستان کتاب بازی کند و خواندن و بازی کردن را با هم پیش ببرید.

3 – ایجاد حس کنجکاوی در کودکان هنگام خواندن کتاب. با وقت گذراندن و ماندن در صفحات کتاب و روبه‌رو شدن با پرسش‌های متنوع در ارتباط با تصاویر و داستان کتاب می‌توانید جهان ذهنی جدیدی همراه با کشف و لذت در خواندن، کودک را علاقه‌مند به خواندن کتاب‌ها کنید.

4 – باعث مشارکت کودکان هنگام کتاب‌خواندن شوید.اجازه دهید پایان داستان را حدس بزنند و یا آن‌طور که می‌خواهند داستان را تمام کنند. این کار به دلیل ایجاد حس هیجان و تخیل آن‌ها را به خواندن علاقه‌مند می‌کند.

5 – به همراه کودک به کتاب‌فروشی بروید. زمان کافی بگذارید و فضا را برای خرید کتاب مهیا کنید و به سلیقه کودک احترام بگذارید. اجازه دهید در کتاب‌فروشی وقت بگذراند و احیانا کتابی را برای خرید انتخاب کند. فراموش نکنید حضور در کتاب‌فروشی همیشه به معنای خرید نیست.

این موارد تنها 5 راهکار از بی‌شمار راهکاری است که برای علاقه‌مند کردن کودکان به  کتاب و کتابخوانب استفاده می‌شود. و البته راهکارهای زیادی هم برای متنفر کردن کودکان از کتاب‌خواندن وجود دارد. در مجموع می‌توان با استفاده از تنوع کتاب کودک و جذابیت‌های بصری آن‌ها و با ایجاد خلاقیت، هر کودکی را به خواندن و آموختن تشویق و علاقه‌مند کرد.

 

منابع: 

کتاب قصه‌هایی برای فکر کردن

سایت و صفحه اینستاگرام سنجاق‌قفلی، معرفی کتاب کودک و نوجوان