اخوان الصفا

اخوان الصفا و خلان الوفا جمعیت سری فلسفی و عرفانی بود که در قرن چهارم هجری در بصره و بغداد توسط فلاسفه ایرانی تشکیل شد و دائرة المعارف رسائل اخوان الصفا و خلان الوفا را نوشتند. اساس مسلک و مرام آنان این بود که بین شریعت اسلامی و فلسفه یونانی هیچ‌گونه تضاد و تعارض وجود ندارد و شخص می‌تواند شریعت اسلامی و حکمت یونانی را به‌طور متحد چراغ راه خویش سازد. هدف این گروه ترویج صلح و صفا بین مردم و رفع اختلاف فکری و مذهبی از طریق گسترش حکومت عقل و تلفیق بین فلسفه و مذهب و ایجاد یک گونه آرمان‌شهر بوده‌است.
نویسندگان این مقالات هویت خود را آشکار نکرده و با نام "اخوان الصفا و خلان الوفا" شناخته می‌شدند. روش تحقیق آنها گرچه از یونانیان مانند اقلیدس و نیکوماخوس الهام گرفته بود، اما در حل مسائل مربوط به صوت از آنها پیشی گرفته بود. به گفته شفیعی کدکنی، نظریات آنها در کشف نظام موسیقایی جهان توفیق قابل توجهی داشت. در رساله پنجم، بخش ریاضی، به موضوع موسیقی پرداخته شده است. اعضای جماعت اخوان الصفا با یکدیگر روابطی صمیمی و برادرانه داشتند و از هرگونه هواپرستی، فریب و نفاق دوری می‌کردند.

در حالی که در رسائل خود بر اهمیت مطالعه علوم طبیعی تأکید می‌کردند، خود به علوم خفیه و کیمیاگری نیز روی آورده بودند. این موضوع آنها را در زمینه گیاه‌شناسی به بررسی شکل و ساختار گیاهان و چگونگی رشد آنها رهنمون شد. سپس به بحث در مورد کنایات عددی اندام‌های مختلف گیاهان و جایگاه آنها در نظام کیهانی پرداختند و مطالعات آنها در زمینه رشد و ریخت‌شناسی گیاهان، دستاوردهای ارزشمندی برای علم به ارمغان داشت.