دکتر احمد تفضلی، استاد برجسته دانشگاه تهران و از نامداران عرصه فرهنگ و زبان‌های باستانی ایران، در اواخر عمر پربار خود، سلسله سخنرانی‌هایی در دانشگاه هاروارد به موضوع طبقات اجتماعی ایران در دوره ساسانی اختصاص داد. این سخنرانی‌ها که به اذعان صاحب‌نظران، از جامع‌ترین و دقیق‌ترین تحقیقات در این زمینه به شمار می‌رود، در قالب کتابی با عنوان " جامعۀ ساسانی" منتشر شده است.

طبقات جامعه ساسانی

بر اساس این کتاب، جامعه ساسانی از سه طبقه تشکیل شده بود:

سپاهیان: این طبقه که وظیفه حفظ امنیت و مرزهای کشور را بر عهده داشتند، از قدرتمندترین و ثروتمندترین طبقات جامعه ساسانی بودند.
کاتبان و دبیران: این طبقه شامل افرادی بود که در امور اداری و دیوانی کشور فعالیت می‌کردند. دبیران و منشیان از سواد و دانش بالایی برخوردار بودند و نقش مهمی در اداره امور کشور ایفا می‌کردند.
دهقانان: دهقانان که اکثریت جمعیت ایران در دوره ساسانی را تشکیل می‌دادند، وظیفه تولید محصولات کشاورزی و تامین غذای کشور را بر عهده داشتند.

کتاب "جامعه ساسانی" به بررسی ریشه‌های معنایی و دلایل وجودی این طبقات در نظام ساسانی می‌پردازد. این کتاب با تکیه بر متون و منابع دست اول دینی و تاریخی، جایگاه و نقش هر یک از این طبقات را در ساختار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی ایران در دوره ساسانی به تفصیل شرح می‌دهد.

یکی از علل موفقیت سپاه اسلام در حمله به ایران، ضعف درونی تشکیلات اداری و نظامی ساسانیان دانسته شده است. این کتاب با بررسی دقیق ساختار و کارکرد این تشکیلات، به درک بهتر موقعیت واقعی گردانندگان آن شاهنشاهی در آستانه سقوطشان کمک می‌کند.

کتاب "جامعه ساسانی" اثر ارزشمندی است که به شناخت جامعه ایران در دوره ساسانی یاری می‌رساند. این کتاب می‌تواند برای پژوهشگران تاریخ، باستان‌شناسی، علوم اجتماعی و همچنین علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ ایران مفید باشد.

مهدی باقی