ترجمه فارسی «الرساله الشریفه فی النسب التالیفیه»
صفیالدین ارموی
«رساله شرفیه»، اثری ماندگار از صفیالدین ارموی، از مهمترین منابع نظری موسیقی در جهان اسلام و از بنیانهای مکتب منتظمیه به شمار میرود. این رساله با بررسی دقیق نظریات موسیقیدانان برجستهای همچون فارابی و ابن سینا، به عمق دانش موسیقی و مبانی آن میپردازد.
رساله شرفیه، با ترجمه روان و دقیق بابک خضرائی، یکی از ارزشمندترین متون موسیقی در جهان اسلام، اکنون به زبان فارسی در دسترس علاقهمندان قرار گرفته است. این ترجمه به خوانندگان فارسیزبان امکان میدهد تا به راحتی به یکی از مهمترین منابع موسیقی در جهان اسلام دسترسی داشته باشند
صفیالدین ارموی (۶۱۳ ه. ق. ـ ۱۸ صفر ۶۹۳ ه. ق.) موسیقیدان، خوشنویس، ادیب و عروضدان و پیشتاز مکتب منتظمیه بود. وی در بغداد به تعلیم موسیقی و خوشنویسی پرداخت و مکتب منتظمیه را پایهگذاری کرد. مهمترین آثار او، رسالههای «الأدوار» و «شرفیه» هستند که در آنها به مبانی نظری موسیقی و تحلیل آثار موسیقیدانان پیشین پرداخته است. ارموی با ارتباطاتی که با خاندان جوینی داشت، در دوران حکومت مغولان به موفقیتهای بسیاری دست یافت. آثارش بهویژه رساله «الأدوار»، از مهمترین منابع مطالعه موسیقی در جهان اسلام است.
ویژگیهای کتاب:
«رساله شرفیه» با رویکردی نوآورانه و جامع، به بررسی مبانی نظری موسیقی پرداخته و مکتب منتظمیه را پایهگذاری کرده است. این رساله که بهعنوان یکی از مهمترین منابع مطالعاتی موسیقی در جهان اسلام شناخته میشود، تأثیر شگرفی بر موسیقی ایرانی داشته و بسیاری از مفاهیم و اصطلاحات موسیقی ایرانی ریشه در این اثر دارند. جامعیت و عمق مطالب این رساله، آن را به مرجعی معتبر برای موسیقیشناسان ایرانی و خارجی تبدیل کرده است.
محتوای کتاب:
«رساله شرفیه»، اثری بنیادین در موسیقی جهان اسلام و ستون اصلی مکتب منتظمیه است. صفیالدین ارموی در این رساله، با بررسی دقیق آرای موسیقیدانان برجستهای همچون فارابی و ابن سینا، بهویژه در زمینه صوت و نغمه، به تحلیلی عمیق از مبانی نظری موسیقی پرداخته است. وی همچنین در مقدمه کتاب، به تأثیر اندیشههای یونانیان بر نظریات موسیقی اشاره کرده است.
ترجمه فارسی حاضر، بر مبنای نسخۀ تصحیحشدۀ عربی محمد الاسعد قریعه صورت گرفته که در رسالۀ محققانه و علمی خود نسخ موجود در کتابخانه توپقاپیسرای استانبول، کتابخانه ملی پاریس و دانشگاه ییل را مورداستناد قرار داده است. تصویر نسخه خطی احمدالثالث به شماره 3460 کتابخانهی توپ قاپوسرای استانبول که در سال 1984 به کوشش اکهارد نویبائر در فرانکفورت چاپ شده در لابهلای صفحات کتاب، مقابل ترجمه فارسی آن گنجانده شده است.
موضوعات اصلی رساله:
- نسبهای تألیفی: ارموی در این رساله علاوه بر بررسی نسبتهای مختلف بین نغمات و آواها، نظریات دانشمندان یونانی را در این زمینه با یافتههای خود ترکیب میکند.
- نظریات فارابی و ابن سینا: نویسنده در این اثر، با رویکردی نقادانه، نظریات فارابی و ابن سینا در باب موسیقی را مورد بررسی قرار داده و با ارائه دیدگاههای نوآورانه، به غنای مباحث نظری موسیقی افزوده است.
- صوت و نغمه: ارموی با رویکردی تحلیلی و عمیق به کاوش در ماهیت صوت و عوامل مؤثر بر کیفیت و ویژگیهای آن میپردازد.
- موسیقی و ریاضیات: نویسنده با بررسی ارتباط بین موسیقی و ریاضیات نشان میدهد که چگونه میتوان از اصول ریاضی برای تحلیل موسیقی استفاده کرد.
مخاطبان
- موسیقیدانان حرفهای
- دانشجویان موسیقی
- علاقهمندان به تاریخ و فلسفه موسیقی
- پژوهشگران علوم انسانی
درمجموع، «رساله شرفیه» اثر ارزشمند صفیالدین ارموی، یکی از پایههای نظری موسیقی در جهان اسلام بهویژه مکتب منتظمیه است. این کتاب با بررسی دقیق نسبتهای موسیقیایی و ساختار آهنگها، تحولی شگرف در نظریه موسیقی ایجاد کرد. ارموی در این اثر، ضمن نقد دیدگاههای پیشینیان، نوآوریهای بسیاری را در حوزه موسیقی ارائه داده است.
