جمع میان آرای دو فیلسوف: افلاطون الاهی و ارسطو
محمدبن‌محمد فارابی
کتاب «جمع میان آرای دو فیلسوف: افلاطون الاهی و ارسطو» اثری از ابونصر فارابی است که با ترجمه و تحقیق دکتر مهدی فدایی‌مهربانی توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است. این کتاب به بررسی تطبیقی دیدگاه‌های افلاطون و ارسطو پرداخته و تلاش می‌کند تا نقاط اشتراک و اختلاف نظرات این دو فیلسوف بزرگ را تحلیل کند.
در این اثر، فارابی به تعریف فلسفه و ماهیت آن پرداخته و بیان می‌کند که افلاطون و ارسطو از بنیان‌گذاران فلسفه هستند. او معتقد است که فلسفه حقیقی از پس اختلاف‌ها به مقصد واحدی منتهی می‌شود و هدفش تأکید بر یگانگی حقایق فلسفی و وحدت فلاسفه بنیان‌گذار آن در اعتقاد به آن حقایق و غایات است.
درباره نویسنده:
ابونصر فارابی (۲۵۹-۳۳۹ هجری قمری / ۸۷۲-۹۵۰ میلادی) یکی از برجسته‌ترین فیلسوفان و متفکران اسلامی است که به معلم ثانی شهرت دارد. او در فلسفه، منطق، موسیقی، سیاست و علوم طبیعی تأثیرگذار بوده و نقش مهمی در انتقال و تفسیر فلسفه یونانی، به‌ویژه آثار افلاطون و ارسطو در جهان اسلام داشته است.
آثار مهم: «احصاء العلوم، آراء اهل مدینه فاضله، الجمع بین رأیی الحکیمین (جمع میان آرای افلاطون و ارسطو)، الفصوص، و الموسیقی الکبیر.»
ویژگی‌های کتاب:
- تحلیل تطبیقی: فارابی تلاش می‌کند تا نقاط اشتراک و افتراق افلاطون و ارسطو را شفاف کند و نشان دهد که چگونه می‌توان دیدگاه‌های آن‌ها را در یک دستگاه فلسفی هماهنگ قرار داد.
- بیان روش‌شناختی: او به روش‌های فلسفی این دو متفکر اشاره کرده و تفاوت شیوه‌های تدریس و نگارش آن‌ها را بررسی می‌کند.
- تمرکز بر مسائل کلیدی فلسفه: کتاب مباحثی چون جوهر، قیاس، اخلاق، معرفت، نفس، حدوث و قدم عالم، نظریه مُثُل، و مسائل طبیعی را بررسی کرده و به مقایسه رویکردهای افلاطونی و ارسطویی در این حوزه‌ها می‌پردازد.
- رویکرد فلسفه اسلامی: این کتاب یکی از نخستین تلاش‌ها برای سازگاری دادن میان افلاطون و ارسطو در چارچوب تفکر اسلامی است. بعدها ابن‌سینا و سایر متفکران این مسیر را ادامه دادند.
- ترجمه و تحقیق علمی: مترجم با ارائه مقدمه‌ای تحلیلی، متن را به شیوه‌ای علمی و روان ترجمه کرده و با افزودن توضیحات، فهم آن را برای مخاطبان فارسی‌زبان آسان‌تر کرده است.
محتوای کتاب:
فارابی در این اثر فلسفه را به عنوان یک علم حقیقی معرفی کرده و معتقد است که اگرچه روش‌های افلاطون و ارسطو متفاوت است، اما آن‌ها در اصول بنیادین هم‌نظر هستند. او در بخش‌های مختلف کتاب، به موارد زیر می‌پردازد:
- تعریف فلسفه و اهداف آن از دیدگاه افلاطون و ارسطو
- روش‌های تدریس و بیان فلسفی این دو متفکر
- تحلیل تفاوت‌های نظری در مسائل متافیزیکی و طبیعی
- بررسی نظریه مُثُل و جایگاه آن در فلسفه ارسطو
- دیدگاه این دو فیلسوف در مورد جهان‌شناسی، معرفت‌شناسی و اخلاق
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان و اساتید فلسفه
- پژوهشگران حوزه اندیشه اسلامی
- علاقه‌مندان به تاریخ فلسفه و اندیشه
- طلاب و دانشجویان الهیات و علوم انسانی
- مترجمان و مفسران متون فلسفی
درمجموع، کتاب «جمع میان آرای دو فیلسوف: افلاطون الاهی و ارسطو» نوشته فارابی با ترجمه مهدی فدایی مهربانی، اثری فلسفی است که تلاش می‌کند اختلافات افلاطون و ارسطو را بررسی کرده و نشان دهد که آرای آن‌ها در یک نظام هماهنگ قابل جمع است. این کتاب به موضوعاتی چون جوهر، معرفت، نفس، اخلاق، نظریه مُثُل و حدوث و قدم عالم می‌پردازد.