مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر
عبدالله شهبازی
کتاب «مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر» نوشته عبدالله شهبازی، از منابع مهم برای شناخت جامع از جامعه ایلات و عشایر ایران است. نویسنده در این کتاب با بررسی ابعاد مختلف زندگی ایلات و عشایر تصویری روشن از فرهنگ، اقتصاد، جامعه‌شناسی و تاریخ این گروه اجتماعی ارائه می‌دهد.
دکتر عبدالله شهبازی، استاد علوم سیاسی و پژوهشگر تاریخ، در سال ۱۳۳۴ در شیراز متولد شد. او پس از گذراندن دوران زندان و تحصیلات دانشگاهی، به فعالیت‌های پژوهشی و نویسندگی روی آورد. شهبازی مدتی ریاست مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی را بر عهده داشته و آثار ارزشمندی در حوزه تاریخ معاصر ایران تألیف کرده است.
دو کتاب خاطرات منتشرشده پس از انقلاب (خاطرات ارتشبد حسین فردوست، رئیس دفتر ویژه اطلاعات محمدرضاشاه پهلوی و خاطرات نورالدین کیانوری، دبیر اول حزب توده ایران) ویراسته اوست. مهم‌ترین کتاب وی «زرسالاران» است که پنج جلد آن منتشر شده و در مهر ۱۳۸۸ در وبگاه شهبازی نشر اینترنتی یافته. این کتاب در سال ۱۳۸۵ به‌عنوان «کتاب سال» برگزیده شد.
ایلات و عشایر ایران، به‌عنوان یکی از سه جامعه اصلی کشور (در کنار جامعه شهری و روستایی)، نقش بسزایی در شکل‌گیری هویت و تاریخ ایران داشته‌اند. در نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی، این جامعه پویا و پرشمار، حدود ۲۵ تا ۵۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌داد و در تمامی ابعاد زندگی اجتماعی و اقتصادی ایران تأثیرگذار بود.
اما در دوران اخیر و با تحولات اجتماعی و فرهنگی قرن بیستم، به‌دلیل فروپاشی جامعه سنتی و فرایند شتابان غرب‌گرایی جامعه عشایری ایران دستخوش بحرانی همه‌جانبه و عمیق شد و جمعیت آن به‌طرز چشمگیری کاهش یافت و در فاصله‌ای کم‌تر از نیم قرن در سال 1355 شمسی از 25% به 14% جمعیت رسید.
اهمیت ایلات و عشایر:
ایلات و عشایر به عنوان یکی از ارکان اصلی جامعه‌ی ایران، نقش پررنگی در شکل‌گیری تمدن و فرهنگ غنی این سرزمین داشته‌اند. سبک زندگی منحصربه‌فرد و فرهنگ و آداب‌ورسوم غنی آن‌ها، گنجینه‌ای ارزشمند از میراث فرهنگی ایران به شمار می‌رود. بااین‌حال، این جامعه پویا امروزه با چالش‌های جدی مانند تغییر اقلیم و صنعتی‌شدن روبه‌رو است که حفظ هویت و سبک زندگی آن‌ها را با خطر مواجه کرده است. شناخت عمیق از این چالش‌ها گامی ضروری در راستای حفاظت از این میراث ارزشمند است.
مباحث اصلی کتاب:
- تعریف ایل و عشیره: کتاب با ارائه تعاریف دقیق از مفاهیم ایل و عشیره آغاز می‌شود و تفاوت‌های آن‌ها را با یکدیگر مشخص می‌کند.
- ساختار اجتماعی ایلات و عشایر: ساختار اجتماعی ایلات و عشایر براساس روابط خویشاوندی، طایفه‌ای و قبیله‌ای شکل می‌گیرد. نویسنده این ساختار و نقش آن در زندگی روزمره عشایر را مورد بررسی قرار می‌دهد.
- اقتصاد عشایری: اقتصاد عشایر مبتنی بر دامداری و کوچ است. نویسنده انواع دامداری، محصولات دامی و چگونگی کوچ عشایر مورد مطالعه قرار می‌دهد.
- فرهنگ و آداب و رسوم: کتاب به‌طور مفصل فرهنگ غنی ایلات و عشایر و به بررسی باورها، آیین‌ها، موسیقی، پوشاک و صنایع دستی آن‌ها بررسی می‌کند.
- چالش‌ها و آینده عشایر: نویسنده با بررسی چالش‌هایی که ایلات و عشایر با آن روبه‌رویند، پیشنهادهایی برای حفظ و حراست از فرهنگ و سبک زندگی عشایری ارائه می‌دهد.
مخاطبان
- پژوهشگران، دانشجویان و علاقه‌مندان به حوزه‌های انسان‌شناسی، جامعه‌شناسی، تاریخ و گردشگری
- علاقه‌مندان به تاریخ اجتماعی ایران و پژوهشگران در زمینه ایلات و عشایر
درمجموع، کتاب «مقدمه‌ای بر شناخت ایلات و عشایر» اثری ارزشمند برای همه کسانی است که به فرهنگ و تاریخ ایران علاقه‌مندند. درواقع، با مطالعه این اثر، به شناخت جامع‌تری از جامعه ایلات و عشایر ایران دست می‌یابید.