ایبنا از توسعه چاپ براساس تقاضا و دسترسی به بانک آنلاین کتاب می‌نویسد
بابک ندرخانی، معتقد است؛ توسعه چاپ براساس تقاضا فرصتی در اختیار مردم قرار می‌دهد تا وقتی به کتابفروشی‌ها می‌روند بتوانند به یک بانک آنلاین کتاب، متصل شوند و نیازی به جستجو در کتابفروشی‌های مختلف ندارند.
سرویس مدیریت کتاب خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، بسیاری از کارشناسان بر این باورند که چاپ براساس تقاضا (POD) پاسخ هوشمندانه فناوری‌های نوین به یکی از نیازهای اصلی ناشران و مخاطبانشان است، با توسعه و رشد این شیوه چاپی طی یک‌دهه اخیر در سراسر دنیا، تولید و عرضه کتاب از روش‌های سنتی گذر کرده و به شکلی راهبردی راه خود را طی می‌کند.
چاپ براساس تقاضا (Print on Demand) در دنیا نه‌تنها الگوهای اقتصادی نشر را تغییر داده، بلکه فرصت‌های تازه‌ای برای نویسندگان، ناشران و مخاطبان فراهم آورده است. چاپ براساس تقاضا در طول سال‌های مختلف موجب کاهش هزینه‌ها، افزایش فرصت برای نویسندگان مستقل، دسترس‌پذیری جهانی، انعطاف‌پذیری در به‌روزرسانی، مزایای زیست‌محیطی، نه به کتاب چاپ تمام، شخصی‌سازی انتشار کتاب و توجه به نیازهای مخاطبان شده است.
بابک ندرخانی، مدیرعامل موسسه فرهنگی رهپویان دانش و اندیشه در گغت‌وگو با خبرنگار ایبنا، از آخرین برنامه‌ها و رویکردهای توسعه‌محور خود خبر داد و گفت در صورتی که عناوین کتاب‌های POD به بیش از ۵۰ هزار عنوان برسد، عرضه استند کتاب‌ها در مراکز فرهنگی خارج از کشور آغاز خواهد شد.
- جدیدترین آمار تولید کتاب براساس تقاضا چیست؟
تاکنون ۶۳ استند در ۶۳ کتابفروشی و ۱۱ استان جانمایی شده است، هدف‌گذاری این است که تا پایان سال جاری، ۱۰۰ استند در کتابفروشی‌های سراسر کشور مستقر شود؛ البته با توجه به برنامه‌ها و اقدامات پیش رو، قرارداد همکاری با ناشران تا پایان شهریورماه از ۱۵۰ ناشر عبور می‌کند و برآورد می‌کنیم، تا هفته کتاب به ۲۰۰ ناشر برسیم.
- بیشترین درخواست چاپ براساس تقاضا، در چه حوزه‌هایی است؟
بیشترین درخواست چاپ براساس تقاضا، از آثار ناشران عمومی و بزرگسال و در حوزه ادبیات است. دومین مبحث نیز کتاب‌های دانشگاهی است؛ چون دانشگاه‌های مختلف ازجمله دانشگاه تهران، دانشگاه صنعتی شریف، دانشگاه تربیت مدرس، دانشگاه شاهد، علوم پزشکی شیراز، همه آثار خود را که به دلیل مشکلات بودجه‌ای بازنشر نمی‌کردند اما مورد نیاز دانشجویان بود، اکنون در این سامانه موجود کرده‌اند. در ابتدا و انتهای ترم‌های تحصیلی استقبال خوبی از آن می‌شود و رتبه دوم فروش نیز به کتاب‌های دانشگاهی اختصاص دارد.
- وضعیت سفارش کتاب‌های کودک و نوجوان چگونه است، به یاد دارم در دیدار خبرنگاران از چاپخانه گفته بودید، با برخی مشکلات در حوزه چاپ روبه‌رو هستید، مشکلات مرتفع شدند؟
بله. تا حد قابل ملاحظه‌ای این مشکل حل شده است. آثار کودک، رشد خوبی داشته و با بیش از ۲۵ ناشر کودک، کار را جلو می‌بریم و اکنون هزار و ۶۰۰ عنوان کتاب کودک روی سایت قرار داده شده است. علاوه براین کار جدیدی که شروع کردیم و به‌طور خاص در حوزه کودک و نوجوان جدی است، چاپ گونه‌های مختلف کتاب به انتخاب مشتریان اضافه شده، به این معنا که مشتری می‌تواند کتاب مورد نیاز خود را با جلد سخت یا شومیز خریداری کند و در حوزه کودک و نوجوان هم می‌تواند کتاب را با کاغذ گلاسه و چاپ لیزری یا با کاغذ تحریر و چاپ جوهرافشان سفارش دهد. نتیجه اینکه در نرخ و قیمت کتاب تاثیر دارد و والدین می‌توانند با توجه به شرایط اقتصادی، کتاب اقتصادی‌تری را برای فرزند خود انتخاب کنند؛ البته محتوا هیچ تغییری نمی‌کند و فقط ظاهر کتاب تغییر می‌کند، خوشبختانه این کار با استقبال خوبی روبه‌رو شده است، چون گاهی تا ۴۰ درصد روی قیمت پشت جلد کتاب تاثیر دارد.
- در دنیا نسل جدید ماشین‌های چاپ دیجیتال، فرایند تولید به‌خصوص در حوزه POD را متحول کرده است، برنامه‌ای با این رویکرد دارید؟
از نمونه‌های این دستگاه‌ها در هند، امارات و ترکیه بازدید کردیم، اکنون هم پیگیر ورود دستگاه‌ها و ماشین‌آلات جدید برای توسعه کار خود هستیم، طرح نهایی استفاده از این ماشین‌ها در حوزه نشر و مطبوعات و کمک‌های آن به صنعت، اکنون تدوین شده است. در این بخش طرحی به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ارائه شده تا بتوانیم در قالب بسته حمایتی، تسهیلاتی از بانک بگیریم؛ البته وثیقه هم می‌گذاریم و کمک بلاعوض نمی‌خواهیم. این رویکرد موجب می‌شود در شروع کار سرمایه در گردش را درگیر نکند و بازپرداخت در اقساط چهارپنج ساله پرداخت شود.
- ورود این فناوری‌ها می‌تواند در کاهش هزینه‌های شما نقش داشته باشد؟
بله؛ این دستگاه‌ها چهاررنگ هستند و هزینه چاپخانه‌های صنعتی را کاهش می‌دهند. با توجه به اینکه دستگاه‌ها دیجیتال و به‌روز هستند، کار به شدت با کیفیت است. در شمارگان اندک، هزینه چاپ حدود ۸۰ درصد کاهش پیدا خواهد کرد.
- برای چاپ کتاب براساس POD مراجعه بیشتر به سایت است یا استندها؟
رتبه اول به سایت «می‌خوانم»، سپس سایت خود ناشران و در مرحله بعدی استندهای مستقر در کتابفروشی‌ها است. مردم باید به مرور آشنا شوند که وقتی به کتابفروشی بروند می‌توانند به یک بانک کتاب آنلاین متصل شوند و نیازی به جستجو در کتابفروشی‌های مختلف نیست.
- آیا در شناسنامه کتاب درج می‌شود که کتاب به چه شیوه‌ای چاپ شده است؟
بله؛ در شناسنامه کتاب درج می‌شود و شماره سریال نیز در کنار آن می‌آید تا به عنوان مثال مخاطب متوجه شود، این چندمین کتابی است که به این شیوه منتشر شده است.
- فرایند قیمت‌گذاری‌ها را چگونه انجام می‌دهید؟
قیمت‌گذاری‌ها کاملاً با ناشر هماهنگ است؛ قیمتی را به ناشر پیشنهاد می‌دهیم و ناشر می‌تواند تایید کند یا تغییر دهد و تا وقتی ناشر قیمت را بررسی نکند، با همان قیمت پیشنهادی کتاب را می‌فروشیم.
- یکی از نقدهایی که به این شیوه چاپی وارد است، بی‌طلاعی ناشران از روند چاپ کتاب‌هایشان است، چه تمهیدی برای این موضوع اندیشیده‌اید؟
دسترسی مولفان، مترجمان و مصنفان را در اپلیکیشن فعال کردیم؛ آن‌ها می‌توانند با هماهنگی ناشر در سکوها، پنل و نام کاربری بگیرند و از کتاب‌هایشان گزارش فروش کامل را داشته باشند، در این مسیر آن‌ها می‌توانند همه مراحل را به شکل شفاف مشاهده کنند.
- چه برنامه‌ای برای توسعه فعالیت‌هایتان دارید؟
یکی از برنامه‌ها، این است که در آینده نزدیک، آثار موجود ناشران هم در استندها قابل ارائه خوهد بود، همچنین استندها را در کتابفروشی‌ها قرار می‌دهیم و پس از آن نیز به مراکز فرهنگی می‌رویم. در ادامه نیز گونه‌های مختلف از یک کتاب (به لحاظ شکلی) را که به سامانه افزوده شده به تمام کتاب‌هایی که این قابلیت را دارند تسری بدهیم. برنامه دیگرمان این است که چاپخانه‌های خود را در سراسر کشور توزیع کنیم و همه کتاب‌ها در یک چاپخانه متمرکز چاپ نشود، این موضوع هزینه ارسال و هزینه‌های تولید را کاهش می‌دهد.
- پیش از این در خبرها اعلام کرده بودید که برای خارج از کشور هم برنامه‌هایی دارید.
بله؛ برنامه این است که وقتی به ۵۰ هزار عنوان کتاب برسیم، استندهای فروش کتاب را در مراکز فرهنگی خارج از کشور مثل امارات و ترکیه و بعد سراسر دنیا مستقر کنیم تا آثار خود را به علاقه‌مندان زبان فارسی ارائه کنیم. اکنون چاپخانه‌ها در این دو کشور آماده است. تجهیزاتی که لازم بوده خریداری شده و مجوزها گرفته شده است اما با مطالعاتی که انجام دادیم از آنجایی که هزینه‌ها به دلار محاسبه می‌شود و نسبت به ریال چند برابر است، وقتی به ۵۰ هزار عنوان رسیدیم تبلیغ و اطلاع‌رسانی خواهیم داشت.
- چه میزان به نقطه هدفی که مدنظرتان بوده، نزدیک شده‌اید؟
نسبت به هدف‌گذاری‌هایی که از ابتدا داشتیم، هم‌اکنون به حدود ۵۰ درصد اهداف خود رسیده‌ایم، در حین کار برخی چالش‌ها و موضوعاتی هم پیش آمد که خارج از تصور بود؛ مثل نصب استندها در کتابفروشی‌ها که فکر می‌کردیم با سرعت بیشتری پیش برود اما در انجام کار موانع و مشکلاتی بود که روند کار را کمی کُند کرد. با این حال از همه پیچ و خم‌ها عبور کردیم و به لطف خدا هم‌اکنون، خود ناشران و کتابفروشان به سراغ ما می‌آیند. بقیه چالش‌ها هم تا پایان سال حل خواهند شد.