کتاب «دانشگاه و آموزش عالی» نوشته مقصود فراستخواه، جامعه‌شناس برجسته ایرانی، به بررسی ابعاد مختلف دانشگاه و آموزش عالی در ایران و جهان می‌پردازد. این کتاب که با رویکردی انتقادی و تحلیلی به موضوعات مختلف دانشگاهی می‌نگرد، سعی دارد تا به پرسش‌های اساسی پیرامون نقش دانشگاه در جامعه، ماهیت دانش و آموزش عالی و چالش‌های پیش روی دانشگاه‌های ایرانی پاسخ دهد.
مقصود فراستخواه (متولد ۱۳۳۵ در تبریز) جامعه‌شناس ایرانی و استاد برنامه ریزی توسعه آموزش عالی در مؤسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی است. هم‌زمان با روز جهانی علم در خدمت صلح و توسعه، روزی که از سوی سازمان یونسکو در تقویم جهانی ثبت شده‌است، هیئت داوران، جایزهٔ ترویج علم سال ۱۳۹۶ را به مقصود فراستخواه به دلیل فعالیت و تلاش بی وقفه، مسئولانه، هدفمند، همه‌جانبه، انسانی و اخلاقی در حوزه‌های دانشگاهی و عمومی برای بسط دانش جامعه‌شناسی و همچنین تعهد به تداوم کار فرهنگی، ترویجی و علمی تقدیم کرد.
فراستخواه در این کتاب، با استفاده از یک چهارچوب نظری جامع، به تحلیل تحولات ساختاری و کارکردی نظام آموزش عالی در ایران می‌پردازد. وی با بررسی پنج سرمشق اقتصادسنجی، روان‌شناختی، جامعه‌شناختی، مدیریتی و آموزشی، نشان می‌دهد که چگونه دانشگاه‌های ایرانی در تلاشند تا از دانشگاه سنتی و نخبه‌گرا به سمت دانشگاه کارآفرین و مبتنی بر رقابت حرکت کنند.
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که در این کتاب مورد بررسی قرار می‌گیرد، نقش دانشگاه به عنوان جایگاه آگاهی و تولید دانش است. فراستخواه با طرح پرسش‌هایی مانند «فلسفه وجودی دانشگاه چیست؟» و «انسان دانشگاهی کیست؟»، به اهمیت دانشگاه در شکل‌دهی به اندیشه و فرهنگ جوامع می‌پردازد. وی همچنین به بررسی چالش‌هایی مانند استقلال دانشگاهی، آزادی علمی و اسلامی شدن دانشگاه می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه این چالش‌ها بر کیفیت آموزش و پژوهش در دانشگاه‌های ایرانی تأثیر می‌گذارند.
از دیگر موضوعات مهمی که در این کتاب مورد توجه قرار گرفته است، مسئله کارآفرینی در دانشگاه است. فراستخواه با بررسی رابطه بین دانشگاه و بازار کار، به اهمیت نقش دانشگاه در ایجاد شغل و توسعه اقتصادی می‌پردازد. وی همچنین به بررسی چالش‌هایی مانند تجاری‌سازی دانش و انتقال فناوری می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه دانشگاه‌ها می‌توانند در حل مشکلات اقتصادی و اجتماعی کشور نقش مؤثری ایفا کنند.
کتاب «دانشگاه و آموزش عالی» یک اثر جامع و ارزشمند برای همه کسانی است که به موضوع آموزش عالی علاقه‌مند هستند. این کتاب با طرح پرسش‌های مهم و ارائه تحلیل‌های دقیق، به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از نقش دانشگاه در جامعه پیدا کند. همچنین، این کتاب می‌تواند برای سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان آموزش عالی، اساتید دانشگاه و دانشجویان به عنوان یک منبع مرجع مفید باشد.