بانو و مرد مرده
چیستا یثربی
کتاب «بانو و مرد مرده» اثر چیستا یثربی، مجموعه‌ای شامل سه نمایشنامهٔ «بانو و مرد مرده»، «جنایات و مکافات» و «عکس دسته‌جمعی با خانم‌بزرگ» است که توسط نشر قطره منتشر شده است. این کتاب به نقد روابط انسانی در جامعهٔ معاصر می‌پردازد و در فضایی بین واقعیت و خیال، به بررسی هویت انسان و دگرگونی‌های آن در دنیای مدرن می‌پردازد.
چیستا یثربی، نویسندهٔ این اثر، متولد ۱۳۴۷ در آلمان، دارای مدرک فوق‌لیسانس از ایران و دکترای روانشناسی از کانادا است. او علاوه بر نمایشنامه‌نویسی، در زمینهٔ کارگردانی نیز فعالیت داشته و جوایز متعددی از جشنوارهٔ فجر و سایر جشنواره‌های بین‌المللی کسب کرده است. علاقهٔ او به روانشناسی در آثار نمایشی‌اش به خوبی نمایان است و او توانسته با تلفیق روانشناسی و ادبیات، آثاری قابل توجه خلق کند. از جمله آثار دیگر او می‌توان به کتاب‌های «پستچی»، «شیدا و صوفی»، «معلم پیانو»، «عشق در زمان ما» و «زنی که تابستان گذشته رسید» اشاره کرد.
نمایشنامه‌های کتاب «بانو و مرد مرده» در فضایی موسوم به «رئالیسم جادویی» روایت می‌شوند. این فضا به نویسنده اجازه می‌دهد تا با تلفیق عناصر واقعی و خیالی، به شکلی عمیق‌تر به مسائل انسانی و اجتماعی بپردازد. در نمایشنامهٔ «بانو و مرد مرده»، شخصیت‌هایی همچون داوود، زنی چهل‌ساله، دختر، شهردار و نامزد شهردار حضور دارند. داستان در هتلی متروکه در شهرکی دورافتاده اتفاق می‌افتد و با ورود یک زن باستان‌شناس که ماشینش در نزدیکی هتل خراب شده، آغاز می‌شود. او احساس می‌کند که شهردار را از قبل می‌شناسد، اما شهردار چنین حسی ندارد. این موضوع، محور اصلی داستان را شکل می‌دهد و به تدریج، روابط پیچیدهٔ بین شخصیت‌ها و رازهای پنهان آن‌ها آشکار می‌شود.
یثربی در این نمایشنامه‌ها، سرنوشت جامعه‌ای را به تصویر می‌کشد که برای مخاطب آشنا به نظر می‌رسد، اما در عین حال غریب و بیگانه است. او به نقد روابط انسانی در جامعهٔ امروزی می‌پردازد، جامعه‌ای که در آن انسان‌ها به تدریج از هویت واقعی خود دور می‌شوند و هویتی جدید، و شاید کاذب، برای خود می‌سازند. این احساس بیگانگی و از خودبیگانگی، درونمایهٔ اصلی این نمایشنامه‌هاست.
این کتاب به بررسی این موضوع می‌پردازد که چگونه انسان در جامعهٔ مدرن، در میان هیاهوی زندگی و تغییرات سریع اجتماعی، ممکن است هویت خود را گم کند و به فرد دیگری تبدیل شود. این پرسش که «ما در این جامعه زندگی کرده‌ایم، پس چرا چنین برای ما غریبه است؟» به خوبی بیانگر این دغدغهٔ نویسنده است.
نمایشنامهٔ «بانو و مرد مرده» توسط بازیگران آمریکایی در دانشگاه آیووا نمایشنامه‌خوانی شده و در بین ده اثر از نمایشنامه‌نویسان برتر جهان، مقام اول را کسب کرده است که نشان از ارزش و تاثیرگذاری این اثر دارد. این کتاب نه تنها یک اثر نمایشی، بلکه یک اثر روانشناختی و اجتماعی نیز محسوب می‌شود که خواننده را به تفکر در مورد هویت خود و جایگاهش در جامعه دعوت می‌کند.
