پرسیدن و جنگیدن
نویسنده: رضا نساجی
کتاب «پرسیدن و جنگیدن» حاصل گفت‌وگوهای رضا نساجی، پژوهشگر تاریخ و علوم اجتماعی، با منوچهر آشتیانی، استاد پیشکسوت علوم اجتماعی و از چهره‌های برجسته در حوزه فلسفه و جامعه‌شناسی در ایران است. این کتاب به بررسی تاریخ معاصر ایران و تحولات علوم انسانی در این دوره می‌پردازد و به عنوان نخستین جلد از مجموعه «تاریخ شفاهی دانشگاه ایران» منتشر شده است.
منوچهر آشتیانی شخصیتی چند وجهی بود. او نه تنها در عرصه دانشگاهی به تدریس و پژوهش در زمینه فلسفه و جامعه‌شناسی اشتغال داشت، بلکه در عرصه سیاسی نیز فعال بود و عضو سابق حزب توده ایران به شمار می‌رفت. وی فلسفه و جامعه‌شناسی را نزد اساتید برجسته‌ای همچون آلفرد وبر، هانس گئورگ گادامر، کارل لوویت، دیتر هنریش و ارنست توپیچ آموخت و از دانشگاه هایدلبرگ دکترای خود را دریافت کرد. همچنین، نسبت خانوادگی او با نیما یوشیج و آیت‌الله میرزای آشتیانی، به پیشینه خانوادگی او عمق بیشتری می‌بخشد.
کتاب «پرسیدن و جنگیدن» صرفاً یک زندگی‌نامه شخصی نیست، بلکه روایتی است از تاریخ معاصر ایران از دریچه نگاه یک روشنفکر چپ‌گرا. آشتیانی در این کتاب به بازگویی خاطرات خود از فعالیت در حزب توده، انشعاب خلیل ملکی، نهضت ملی شدن نفت، کودتای ۲۸ مرداد، کنفدراسیون دانشجویان ایرانی در اروپا و جنبش دانشجویی آلمان می‌پردازد.
این خاطرات با تجربیات علمی او در دانشسرای عالی تهران، انستیتو جامعه‌شناسی پاریس و دانشگاه هایدلبرگ و نیز مواجهه با فیلسوفانی چون ژرژ گورویچ، مارتین هایدگر و گئورگ لوکاچ درهم آمیخته است و تصویری جامع از فضای فکری و سیاسی آن دوران ارائه می‌دهد.
یکی از ویژگی‌های مهم این کتاب، تمرکز آن بر تاریخ علوم انسانی در ایران است. این پروژه که توسط جمعی از دانشجویان و دانش‌آموختگان علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه‌های تهران انجام شده، سه محور اصلی را دنبال می‌کند: بررسی چهره‌های برجسته دانشگاهی (مدرسان، مؤلفان، مترجمان و کنشگران)، بررسی حوزه‌های آکادمیک (تاریخچه دانشگاه‌ها و تحولات مکاتب فکری) و بررسی گرایش‌ها و مسائل مختلف در علوم اجتماعی (و نقد نسبت آن با سایر علوم انسانی).
«پرسیدن و جنگیدن» از این جهت با سایر آثار تاریخ شفاهی متفاوت است که بیشتر بر جنبه‌های نظری شخصیت آشتیانی تمرکز دارد تا صرفاً شرح فعالیت‌های عملی او. در حالی که بسیاری از آثار مشابه به شرح مبارزات سیاسی و تقابل با رژیم شاه و نظام پس از آن می‌پردازند، این کتاب به تحلیل و نقد الگوهای عملی چپ، از جمله لنینیسم، مائوئیسم و کاستروئیسم، می‌پردازد.
هدف اصلی کتاب، ایجاد فهم عمیق‌تری از مناسبات اجتماعی و فلسفه مبارزات انقلابی و بازخوانی انتقادی گذشته بر پایه دانش عمیق در علوم انسانی و اجتماعی است.
این کتاب به علاقه‌مندان به تاریخ معاصر ایران، تاریخ علوم انسانی، اندیشه‌های چپ و زندگی و آثار منوچهر آشتیانی توصیه می‌شود. «پرسیدن و جنگیدن» نه تنها دریچه‌ای به زندگی یک اندیشمند برجسته است، بلکه سندی ارزشمند از تحولات فکری و سیاسی ایران در قرن بیستم به شمار می‌رود.
