کتاب "نقش روشنفکر" نوشته ادوارد سعید، متفکر برجسته فلسطینی-آمریکایی، در سال 1994 منتشر شد. این کتاب به بررسی نقش و وظایف روشنفکر در دنیای معاصر می‌پردازد. سعید در این کتاب روشنفکر را به عنوان فردی منتقد و مستقل تعریف می‌کند که وظیفه‌اش به چالش کشیدن قدرت و ترویج گفتمان آزاد است.
ادوارد سعید، یکی از اساتید برجستهٔ ادبیات و نظریه‌های مدرن، یکی از کارشناسان مسائل سیاسی بین‌المللی، و یکی از جنجالی‌ترین روشنفکران معاصر، در این کتاب سعی دارد راه «درست اندیشیدن» دربارهٔ مسائل و مباحث سیاسی و اجتماعی را به ما بیاموزد. برای رسیدن به این هدف، وی میان مسئولیت‌های فردی و وفاق اجتماعی تمایزی قائل می‌شود که برای همه، به‌ویژه مدعیان «روشنفکری» مفید است.
سعید در همان حال که می‌کوشد به مسائل عینی اجتماعی بپردازد، ما را درگیر مسائل پیچیدهٔ فلسفی، به‌خصوص فلسفهٔ اخلاق، می‌کند. گرچه، در نزد وی، روشنفکر انسانی است گیتی‌باور که نباید اجازه دهد باورهای ایدئولوژیک و مذهبی در قضاوت‌ها و کارهای تحقیقاتی‌اش دخالت کنند، ولی انتظار اخلاقی جهانشمول و، تا حدودی، مذهبی را نیز از روشنفکر دارد
موضوعات کلیدی:
نقش روشنفکر: سعید معتقد است که روشنفکر باید در برابر قدرت و بی‌عدالتی بایستد و از حقوق مظلومان دفاع کند.
رابطه روشنفکر با قدرت: سعید رابطه روشنفکر با قدرت را رابطه‌ای پیچیده و تناقض‌آمیز می‌داند. او معتقد است که روشنفکر باید از قدرت انتقاد کند، اما در عین حال باید با آن تعامل نیز داشته باشد.
اهمیت نقد: سعید نقد را وظیفه‌ای اصلی روشنفکر می‌داند. او معتقد است که روشنفکر باید با نقد قدرت و ایدئولوژی‌های مسلط، به روشنگری جامعه کمک کند.
مسئولیت روشنفکر: سعید معتقد است که روشنفکر در قبال جامعه و بشریت مسئول است. او باید از دانش و تخصص خود برای کمک به حل مشکلات جامعه و ارتقای عدالت و آزادی استفاده کند.
نقد:
کتاب "نقش روشنفکر" با استقبال گسترده‌ای از سوی منتقدان و روشنفکران روبرو شده است. بسیاری از منتقدان این کتاب را به عنوان یکی از مهم‌ترین کتاب‌ها در زمینه روشنفکری معاصر می‌دانند. با این حال، برخی از منتقدان نیز به برخی از ایده‌های سعید، مانند ایده او درباره رابطه روشنفکر با قدرت، نقد وارد کرده‌اند.
اهمیت:
کتاب "نقش روشنفکر" به عنوان یک اثر مهم در زمینه روشنفکری معاصر، به بررسی نقش و وظایف روشنفکر در دنیای کنونی می‌پردازد. این کتاب برای روشنفکران، فعالان سیاسی، دانشجویان و هر کسی که به مسائل مربوط به روشنفکری و جامعه علاقه‌مند است، مفید خواهد بود.