نون و القلم
جلال آل احمد
کتاب «نون والقلم» یکی از آثار برجسته و متفاوت جلال آل‌احمد، نویسنده، منتقد ادبی و روشنفکر برجسته ایرانی است که در سال ۱۳۴۰ (۱۹۶۱ میلادی) منتشر شد. این رمان، برخلاف سایر آثار جدی و انتقادی آل‌احمد، در قالب داستانی طنزآمیز به بررسی مسائل اجتماعی و سیاسی ایران می‌پردازد و روایتی جذاب و در عین حال تأمل‌برانگیز از قدرت، تصوف و ضرورت تغییر درونی انسان ارائه می‌دهد.
جلال آل‌احمد، روشنفکر، نویسنده، منتقد ادبی، مترجم ایرانی و همسر سیمین دانشور در تاریخ ۲ آذر ۱۳۰۲ در تهران به دنیا آمد و ۱۸ شهریور ۱۳۴۸ در اَسالِم، گیلان از دنیا رفت. آل‌احمد در دهه ۱۳۴۰ به شهرت رسید و در جنبش روشنفکری و نویسندگی ایران تأثیر بسزایی گذاشت. نویسندگانی چون نادر ابراهیمی و غلامحسین ساعدی از او تأثیر گرفتند.
داستان «نون والقلم» حول محور به قدرت رسیدن فرقه‌ای از قلندرها می‌چرخد که با بهره‌گیری از حمایت مردمی، شهر را به تصرف خود درآورده و زمام امور را به دست می‌گیرند. این گروه با وعده‌های فریبنده و ظاهری آراسته به زهد و تقوا، توده‌های مردم را به سوی خود جذب می‌کنند و با استفاده از همین اهرم، حاکمیت را از دست حاکم وقت خارج می‌سازند.
اما دیری نمی‌پاید که ماهیت واقعی این گروه آشکار می‌شود و چرخه نارضایتی و مخالفت‌های اجتماعی دوباره از سر گرفته می‌شود. شهر بار دیگر در فضایی پرتلاطم و ناآرام فرو می‌رود و امیدهایی که با روی کار آمدن این فرقه در دل مردم زنده شده بود، به یاس و ناامیدی تبدیل می‌شود.
آل احمد در «نون والقلم» با استفاده از زبانی طنزآمیز و روایتی جذاب، به نقد تصوف و فرقه‌های مذهبی می‌پردازد. او با نگاهی انتقادی، به سوءاستفاده برخی از این گروه‌ها از باورهای مردم و بهره‌برداری آنها از قدرت اشاره می‌کند. نویسنده در این اثر، تصوف را نه به عنوان یک راه معنوی، بلکه به عنوان ابزاری برای کسب قدرت و ثروت به تصویر می‌کشد.
یکی از نکات مهمی که آل‌احمد در «نون والقلم» بر آن تأکید دارد، ضرورت تغییر درونی انسان است. او معتقد است که تا زمانی که انسان‌ها از درون تغییر نکنند و به ارزش‌های انسانی پایبند نباشند، هیچ تغییری در سطح جامعه رخ نخواهد داد.
«نون والقلم» اثری عمیق و اندیشه‌برانگیز است که به مسائل مهمی همچون قدرت، تصوف، مسئولیت اجتماعی و ضرورت تغییر درونی انسان می‌پردازد. آل‌احمد با استفاده از زبانی طنزآمیز و روایتی گیرا، مخاطب را به تفکر و تأمل در این مسائل دعوت می‌کند و او را به سوی درک عمیق‌تری از جامعه و خود سوق می‌دهد.
این کتاب، همچنان پس از گذشت سال‌ها از انتشار آن، اثری خواندنی و قابل تأمل است که می‌تواند برای درک بهتر شرایط اجتماعی و سیاسی امروز ایران نیز مفید باشد.