سه سال در آسیا: سفرنامه کنت دو گوبینو
ژوزف‌آرتور گوبینو
کتاب "سه سال در آسیا" نوشته ژوزف‌آرتور گوبینو، گزارش سفر این دیپلمات فرانسوی به خاورمیانه و ایران در اواسط قرن نوزدهم است. گوبینو در این سفرنامه، مشاهدات و تجربیات خود را از کشورهای مختلف این منطقه به رشته تحریر درآورده است.
ژوزف‌آرتور دوگوبینو، دیپلمات و اندیشمند فرانسوی، سال‌ها در کشورهای مختلفی از جمله برن، هانور، فرانکفورت، تهران و ارض جدید به عنوان دیپلمات خدمت کرده است. اقامت او در تهران در فاصله سال‌های ۱۸۵۵ تا ۱۸۵۸ بوده و همین تجربه باعث نگارش کتاب "سه سال در آسیا" شده است.
در این کتاب، گوبینو با زبانی شیرین و نگاهی هنرمندانه و تاریخی، اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران در اواسط قرن نوزدهم را به تصویر می‌کشد. این سفرنامه به دو بخش اصلی تقسیم می‌شود:
بخش اول: این بخش بیشتر به توصیف سفر گوبینو و مشاهدات او از مناطق مختلف از جمله مصر، عربستان، عمان و ایران می‌پردازد. عناوین فصل‌های این بخش شامل مالت، اسکندریه، قاهره، سوئز، ویکتوریا، جده، عدن، مسقط، بوشهر، مسیر بوشهر تا شیراز، مسیر شیراز تا اصفهان، اصفهان و مسیر اصفهان تا تهران است.
بخش دوم: در این بخش، گوبینو به تحلیل عمیق‌تر اوضاع اجتماعی، سیاسی و دینی ایران می‌پردازد. موضوعاتی مانند ملت ایران، دین و مذاهب مختلف (شامل صوفیه، اهل حق و زرتشتیان)، وضعیت عمومی مردم، ویژگی‌های اخلاقی و روابط اجتماعی ایرانیان و همچنین آینده روابط ایران و اروپا از جمله مباحث مطرح شده در این بخش است.
یکی از نکات قابل توجه در این کتاب، تأثیر باورهای نژادپرستانه گوبینو بر تحلیل‌های اوست. او در بسیاری از موارد، قضاوت‌های نژادی درباره مردم این مناطق ارائه می‌دهد که امروزه از نظر علمی و اخلاقی مردود است. با این حال، این کتاب همچنان به عنوان یک منبع تاریخی مهم برای مطالعه اندیشه‌های نژادپرستانه در قرن نوزدهم مورد توجه قرار می‌گیرد.
بخش قابل توجهی از این کتاب به ایران اختصاص دارد. گوبینو در ایران با استقبال گرمی روبرو می‌شود و فرصت پیدا می‌کند تا از شهرهای مختلف ایران دیدن کند. او در این بخش، توصیف‌های جالبی از شهرهای ایران، آداب و رسوم ایرانیان و همچنین وضعیت سیاسی و اجتماعی ایران آن دوره ارائه می‌دهد.
در مجموع، کتاب "سه سال در آسیا" یک اثر تاریخی و فرهنگی ارزشمند است که به رغم برخی ایرادات، می‌تواند برای علاقه‌مندان به تاریخ، فرهنگ و جامعه‌شناسی بسیار مفید باشد. این کتاب به عنوان یک منبع تاریخی برای مطالعه تاریخ ایران در قرن نوزدهم بسیار مفید است. گوبینو در این کتاب، تصویری از ایران آن دوره ارائه می‌دهد که می‌تواند به ما در درک بهتر تحولات تاریخی ایران کمک کند.