در آسمان جان
نويسنده: ميرجلال الدين كزازى
کتاب «در آسمان جان» اثری از دکتر میرجلال‌الدین کزازی است که توسط انتشارات معین به چاپ رسیده است. این کتاب مجموعه‌ای از مقالات و جستارهای پراکنده نویسنده است که پیش‌تر در مجلات و نشریات مختلف منتشر شده بودند. گردآوری این نوشته‌ها در یک مجلد، دسترسی علاقه‌مندان به پژوهش‌های کزازی را آسان‌تر کرده است.
این مجموعه مقالات را می‌توان به چند بخش اصلی تقسیم کرد. بخش قابل توجهی از کتاب به بررسی شاهنامه فردوسی و ابعاد گوناگون آن اختصاص دارد. در جستارهایی مانند «شاهنامه، نامه فرهنگ و منش ایرانی»، نویسنده به بررسی شاهنامه از دیدگاه‌های زبان‌شناسی، نمایشنامه‌نویسی، نگارگری و موسیقی می‌پردازد و ارزش والای این اثر را در هر یک از این زمینه‌ها نشان می‌دهد.
جستار «چرا شاهنامه را دوست می‌داریم؟» به چرایی ارادت ایرانیان به این اثر حماسی می‌پردازد و آن را عاملی برای خودآگاهی تاریخی و فرهنگی می‌داند. کزازی در این جستار به این نتیجه می‌رسد که دوست داشتن شاهنامه، ریشه در دوست داشتن ایران و تمایل به حفظ هویت ایرانی دارد.
در جستار «شاهنامه: یگانه‌ای سه‌گانه، سه‌گانه‌ای یگانه»، نویسنده به سه جنبه مهم شاهنامه اشاره می‌کند: نخست، بازتاب فرهنگ و منش ایرانیان؛ دوم، شاهکار ادبی بودن آن؛ و سوم، خردنامه‌ای بودن آن و بازتاب دیدگاه‌های فردوسی. جستار «زال، زروان شاهنامه» به تفسیر اسطوره زال و ارتباط آن با زروان، خدای باستانی زمان، می‌پردازد. کزازی با اشاره به ویژگی‌هایی مانند سپیدی موی زال و عدم اشاره به مرگ او در شاهنامه، این ارتباط را تبیین می‌کند.
بخش دیگری از کتاب به بررسی آثار عرفانی و ادبیات عرفانی ایران، به ویژه مثنوی معنوی مولوی، اختصاص دارد. در جستار «مثنوی انگیخته‌ای آموخته یا آموخته‌ای انگیخته؟»، کزازی به این نکته می‌پردازد که مثنوی، علی‌رغم ظاهر «آموختاری» خود، سرچشمه‌ای «انگیختاری» دارد و حاصل دم‌های بی‌خویشتنی و شوریدگی مولاناست.
او معتقد است که سرایش مثنوی، بیشتر از آنکه آگاهانه و از پیش اندیشیده باشد، ناخودآگاهانه بر ذهن مولانا جاری شده است.
در جستار «آسمان جان و نردبان آن»، کزازی از سه اثر برجسته ادبیات فارسی، یعنی شاهنامه، مثنوی و پنج گنج نظامی، یاد می‌کند و جایگاه هر یک را در حوزه خودشان (حماسه، عرفان و داستان‌های عاشقانه) والا و بی‌نظیر می‌داند. جستارهای دیگری نیز در کتاب وجود دارند که به بررسی آثاری مانند «عبهر العاشقین» روزبهان بقلی شیرازی، دیوان نجيب كاشانی و «سندبادنامه» ظهیری سمرقندی می‌پردازند.
علاوه بر مباحث ادبی، کزازی در «در آسمان جان» به موضوعات فرهنگی نیز می‌پردازد. جستارهایی مانند «نوروز و اسطوره پرواز» و «جشن نوروز: جشن فرجام در آغاز» به بررسی آیین نوروز و ریشه‌های آن در فرهنگ ایرانی می‌پردازند. کزازی نوروز را نماد و درفش فرهنگ ایرانی می‌داند و به گستردگی جغرافیایی این جشن در مناطق مختلف اشاره می‌کند.
میرجلال الدین کزّازی، (زادهٔ ۲۸ دی ۱۳۲۷ در کرمانشاه) استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم، شاهنامه‌پژوه و پژوهشگر برجستهٔ ایرانی در زبان و ادب فارسی است. او از چهره های ماندگار فرهنگ و ادب ایران در پنجمین همایش چهره های ماندگار به سال ۱۳۸۴ است.
«در آسمان جان» با ۲۴ نوشته از دکتر میرجلال‌الدین کزازی و یادداشتی از خود نویسنده در ابتدای کتاب، مجموعه‌ای ارزشمند برای علاقه‌مندان به ادبیات، فرهنگ و تاریخ ایران است. این کتاب نه تنها دیدگاه‌های کزازی در مورد آثار مهم ادبی را ارائه می‌دهد، بلکه تصویری از دغدغه‌های فرهنگی و هویتی او را نیز به نمایش می‌گذارد.
