برگزیده نثر فارسی
نویسنده: محمد معین
کتاب «برگزیده نثر فارسی» به همراه «برگزیده شعر فارسی»، اثری ارزشمند از دکتر محمد معین، پژوهشگر برجسته و پدیدآورندهٔ لغت‌نامهٔ معتبر فارسی، یعنی فرهنگ معین است. این دو کتاب که به ترتیب در سال‌های ۱۳۳۱ و ۱۳۳۲ تدوین شده‌اند، در یک جلد به چاپ رسیده‌اند و به بررسی گزیده‌هایی از شعر و نثر فارسی در دوره‌های تاریخی مهم می‌پردازند.
پدیدآورنده این کتاب، دکتر محمّد معین (۹ اردیبهشت ۱۲۹۷ در محلهٔ زرجوب رشت – ۱۳ تیر ۱۳۵۰ در تهران) یکی از محققان برجسته و پدیدآورندهٔ یکی از مهمترین لغت‌نامه‌های فارسی یعنی فرهنگ معین است.
بخش نخست کتاب به «برگزیده شعر فارسی» اختصاص دارد و نمونه‌هایی از اشعار شاعران دوره‌های طاهریان، صفاریان، سامانیان و آل بویه (قرن سوم و چهارم هجری) را در بر می‌گیرد. این دوره، سرآغاز شکوفایی شعر فارسی پس از اسلام محسوب می‌شود و شاعرانی چون رودکی، شهید بلخی و دقیقی در آن ظهور کردند.
انتخاب اشعار این دوره توسط دکتر معین، به خواننده امکان می‌دهد تا با تحولات شعر فارسی در این دوران آشنا شود و نمونه‌هایی از نخستین تلاش‌ها برای سرودن شعر به زبان فارسی دری را مشاهده کند.
بخش دوم کتاب به «برگزیده نثر فارسی» می‌پردازد و گزیده‌هایی از آثار منثور دورهٔ سامانیان و آل بویه (قرن چهارم و پنجم هجری) را شامل می‌شود. این دوره، به ویژه قرن چهارم هجری، اوج شکوفایی نثر فارسی به شمار می‌رود. در این دوران، نویسندگان و مترجمان بزرگی ظهور کردند که با ترجمهٔ آثار عربی به فارسی و نیز خلق آثار منثور بدیع، نقش مهمی در گسترش و تکامل نثر فارسی ایفا کردند. از جمله مهمترین این آثار می‌توان به ترجمهٔ «کلیله و دمنه» و «تاریخ طبری» اشاره کرد.
دکتر معین در این کتاب، نه تنها به ارائهٔ گزیده‌هایی از شعر و نثر فارسی اکتفا نکرده، بلکه هر یک از این گزیده‌ها را با شرح لغات و عبارات دشوار، توضیح نکات ادبی و مقایسه با سایر آثار همراه ساخته است. این ویژگی، کتاب را به منبعی ارزشمند برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به ادبیات فارسی تبدیل کرده است.
اهمیت این اثر زمانی بیشتر مشخص می‌شود که بدانیم قرن چهارم هجری، دوره‌ای بسیار مهم در تاریخ ایران و زبان فارسی بوده است. این قرن، شاهد ظهور دانشمندان و ادیبان بزرگی مانند محمد بن زکریای رازی، ابونصر فارابی، ابوریحان بیرونی، ابوعلی سینا و ابوالقاسم فردوسی بوده است.
حمایت سلسلهٔ سامانیان از علم و ادب، زمینه را برای رشد و شکوفایی زبان فارسی فراهم کرد و این زبان به تدریج جایگاه خود را به عنوان زبان ادبی و علمی در منطقه تثبیت کرد.
به طور خلاصه، کتاب «برگزیده نثر فارسی» به همراه «برگزیده شعر فارسی»، اثری جامع و ارزشمند است که به خواننده امکان می‌دهد تا با سیر تحول شعر و نثر فارسی در دوره‌های تاریخی مهم آشنا شود و از دانش و بینش دکتر محمد معین در این زمینه بهره‌مند گردد. این کتاب، منبعی ضروری برای هر کسی است که به ادبیات فارسی و تاریخ آن علاقه‌مند است.
