نقائض جریر و اخطل
ابی تمّام
کتاب «نقائض جریر و اخطل» از ابی تمّام، شاعر معروف عرب، یکی از آثار مهم در نقد ادبیات عربی به شمار می‌آید. این اثر به تحلیل و بررسی اشعار نقائض میان دو شاعر برجسته، جریر و اخطل، پرداخته و یکی از منابع اصلی برای درک و شناخت ادبیات نقائض در دوران اموی است. همچنین، این کتاب به فهم بهتر سبک شعری و مضامین اشعار این دو شاعر کمک می‌کند و نمونه‌ای از نقد ادبی در دوران عباسی است.
این کتاب همچنین به شناخت فضای فرهنگی و اجتماعی زمانه این دو شاعر پرداخته و درک بهتری از محیط ادبی آن دوران را فراهم می‌آورد. این اثر به‌ویژه برای کسانی که به نقد ادبی و تحلیل‌های فرهنگی در تاریخ شعر عربی علاقه دارند، منبعی ارزشمند محسوب می‌شود.
درباره نویسنده:
ابی تمّام (188ـ 231هـ. ق.) شاعر برجسته عرب در دوره عباسی، با سبک شعری پیچیده و استفاده از صنایع ادبی خاص، شهرت یافت؛ او علاوه بر شاعری، در نقد ادبی نیز دستی داشت و آثاری چون «نقائض جریر و اخطل»، دیوان شعر، «الحماسه» و «فحول الشعرا» از او به جا مانده است. شعر او با مضامین متنوع و واژگان دشوار، تأثیر زیادی بر شاعران پس از خود گذاشت و آثارش منابع ارزشمندی برای شناخت ادبیات عربی در دوره عباسی محسوب می‌شود.
ویژگی‌های کتاب:
- مستندات تاریخی و ادبی
- بررسی سبک شعری
- مقایسه دو سبک متفاوت
- اوج فن مناظره در شعر عربی
- بعد سیاسی و قبیله‌ای
- ارزش زبانی و لغوی
- طنز و هجو گزنده
محتوای کتاب:
کتاب «نقائض جریر و اخطل» مجموعه‌ای از اشعار هجایی است که میان دو شاعر برجسته عرب، جریر و اخطل، رد و بدل شده است. این اشعار نمونه‌ای از سبک «نقائض» در ادبیات عربی هستند که در آن شاعران با سرودن ابیاتی تند و نیش‌دار، یکدیگر را هجو می‌کردند. محتوای این کتاب علاوه بر اشعار، به بررسی شرایط اجتماعی و سیاسی دوران اموی می‌پردازد که زمینه‌ساز رقابت‌های قبیله‌ای و فرهنگی آن عصر بوده است.
در این مجموعه، جریر که از قبیله بنی‌تمیم بود، با زبانی روان و صریح اما گزنده، اخطل را که از قبیله تغلب و شاعری مسیحی بود، مورد هجو قرار می‌داد. در مقابل، اخطل با بهره‌گیری از زبانی فاخر و ادبی، پاسخ‌هایی محکم و کوبنده به جریر می‌داد. این اشعار سرشار از کنایه، استعاره، تشبیه، طنز و هجو تند هستند و نه‌تنها مهارت شعری این دو شاعر را به نمایش می‌گذارند، بلکه بازتابی از رقابت‌های قبیله‌ای و فرهنگی دوران اموی نیز به‌شمار می‌آیند.
این کتاب به بررسی اشعار این دو شاعر از جنبه‌های مختلف مانند لغت، صنعت، مضمون و فصاحت می‌پردازد و نشان‌دهنده تسلط و آگاهی ابی تمام به شعر عرب و نکات و ظرایف آن است.
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان و پژوهشگران ادبیات عربی
- محققان تاریخ و فرهنگ عربی
- شاعران و علاقه‌مندان به شعر عربی کلاسیک
- عموم علاقه‌مندان به ادبیات کلاسیک و زبان عربی
درمجموع، کتاب «نقائض جریر و اخطل» از ابی تمّام، اثری ارزشمند در نقد ادبیات عربی است که به بررسی اشعار هجوی دو شاعر مشهور عرب، جریر و اخطل، می‌پردازد. این کتاب، منبعی برای شناخت ادبیات نقائض و سبک شعری این دو شاعر در دوره اموی است و نشان‌دهنده تسلط ابی تمام بر نقد ادبی عربی است.