بحران نفت در ایران: از ناسیونالیسم تا کودتا
یرواند آبراهامیان
«بحران نفت در ایران: از ناسیونالیسم تا کودتا» نوشته یرواند آبراهامیان، از مهم‌ترین آثار درباره تاریخ معاصر ایران، که فراتر از روایت صرف وقایع، به تحلیل عمیق علل و عوامل شکل‌گیری بحران نفت، نقش بازیگران داخلی و خارجی، و پیامدهای بلندمدت آن می‌پردازد. این کتاب با تکیه بر اسناد تازه منتشرشده، وقایع مرتبط با ملی‌شدن صنعت نفت ایران و کودتای ۲۸ مرداد را بررسی می‌کند.
یرواند آبراهامیان، تاریخ‌نگار برجسته‌ای است که در سال ۱۳۱۹ در تهران متولد شد. او پس از مهاجرت به بریتانیا در سال ۱۳۲۹، تحصیلات دانشگاهی خود را در دانشگاه آکسفورد به پایان رساند و در سال ۱۳۴۸ دکترای خود را از دانشگاه کلمبیا دریافت کرد.
آبراهامیان در طول دوران حرفه‌ای خود، به تدریس تاریخ ایران در دانشگاه‌های معتبر همچون پرینستون و آکسفورد پرداخته و هم‌اکنون نیز در کالج باروک دانشگاه شهر نیویورک به تدریس تاریخ جهان و خاورمیانه مشغول است. وی به عنوان یکی از برجسته‌ترین تاریخ‌نگاران در حوزه تاریخ معاصر ایران شناخته می‌شود و آثار متعددی در این زمینه به رشته تحریر درآورده است.
موضوع اصلی کتاب:
کتاب آبراهامیان، با نظر به ویراست تازه اسناد محرمانه‌ی سازمان سیاست، با رویکردی انتقادی به روایت‌های رایج، به دنبال آشکارسازی نقش قدرت‌های خارجی، به‌ویژه آمریکا و انگلیس، در شکل‌گیری و هدایت بحران نفت ایران است. نویسنده نشان می‌دهد که چگونه قدرت‌های بزرگ با استفاده از اهرم‌های سیاسی، اقتصادی و تبلیغاتی، از ملی‌شدن صنعت نفت ایران به شدت جلوگیری کرده و در نهایت با کودتای 28 مرداد، به اهداف استعماری خود دست یافتند.
ویژگی‌های شاخص کتاب:
- نقش نفت در سیاست ایران: کتاب با تأکید بر اهمیت نفت در اقتصاد و سیاست ایران نشان می‌دهد که چگونه این ماده‌ی سیاه، به نقطه‌ی کانونی منازعات داخلی و خارجی تبدیل شده است.
- ملی‌شدن صنعت نفت و واکنش قدرت‌های بزرگ: آبراهامیان با بررسی دقیق و موشکافانه مراحل ملی‌شدن صنعت نفت و واکنش‌های تند آمریکا و انگلیس، ریشه‌های مخالفت این دو قدرت بزرگ و پیامدهای گسترده آن را برای ایران تحلیل می‌کند.
- کودتای ۲۸ مرداد و نقش عوامل خارجی: نویسنده با تکیه بر اسناد جدید، نقش آمریکا و انگلیس در کودتای ۲۸ مرداد را فراتر از دخالت می‌داند و نشان می‌دهد که این دو کشور طراحان اصلی و عاملان اجرایی این کودتا بوده‌اند.
- پیامدهای کودتا برای ایران: کتاب با بررسی عمیق پیامدهای کودتا برای ایران نشان می‌دهد که چگونه این رویداد، مسیر تاریخ ایران را به سوی وابستگی و دیکتاتوری تغییر داد.
آبراهامیان با استفاده از اسناد جدید و تازه‌منتشر‌شده روایتی متفاوت و مستند از وقایع را ارائه می‌دهد و با رویکردی انتقادی و تحلیلی، به بررسی پیچیدگی‌های وقایع می‌پردازد و به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از مهم‌ترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران ـ ملی‌شدن صنعت نفت و کودتای ۲۸ مرداد ـ پیدا کند.
درمجموع، «کتاب بحران نفت در ایران» از یرواند آبراهامیان، با تکیه بر اسناد تازه، با بررسی عمیق وقایع مرتبط با ملی‌شدن صنعت نفت ایران و کودتای 28 مرداد، نقش قدرت‌های خارجی در این رویدادها را روشن می‌سازد. درواقع، این کتاب نشان می‌دهد که چگونه نفت، بهانه‌ای برای دخالت قدرت‌های بزرگ در امور داخلی ایران و نیز تغییر سرنوشت تاریخی این کشور شد.