مهاجمان سرحد
ژنرال رجینالد
«مهاجمان سرحد» سفرنامه‌ای است از ژنرال رجینالد دایر، افسر ارتش بریتانیا که در سال ۱۹۱۶ میلادی در خلال جنگ جهانی اول به منطقه بلوچستان ایران اعزام شده بود. درواقع، این کتاب سفرنامه‌ای نظامی است که در آن دایر به تشریح جزئیات مأموریت خود، برخوردها با سرداران بلوچ و اوضاع و احوال آن منطقه در اوایل قرن بیستم پرداخته. و نیز روایتی است از تلاش‌های انگلستان برای نفوذ در منطقه و مقابله با آنچه آن‌ها «تهدید آلمانی» می‌نامیدند.
دایِر، رجینالد (۱۸۶۴ـ۱۹۲۷) سیاستمدار اهل بریتانیا و ژنرال انگلیسی بود که در هند زاده شد و در ایرلند درس خواند. در سال ۱۸۸۵ به خدمت هنگ ملکه درآمد و در جنگ برمه (۱۸۸۶ـ۱۸۸۷) و لشکرکشی زکا خل در ۱۹۰۸ شرکت کرد. در جنگ جهانی اول فرماندهی تیپ ۴۵ پیاده را در مرز شرقی ایران بر عهده داشت. او برنده جوایزی همچون نشان حمام، نشان سلطنتی ویکتوریایی، و نشان امپراتوری بریتانیا شده است.
محتوای کتاب
در خلال جنگ جهانی اول، منطقه بلوچستان به دلیل موقعیت استراتژیک و ارتباط آن با هند، مورد توجه قدرت‌های بزرگ قرار گرفت. با توجه به نزدیکی سرداران بلوچ به دولت آلمان، انگلستان ژنرال دایر را مأمور کرد تا با اعمال فشار نظامی یا دیپلماتیک، نفوذ آلمان را در این منطقه کاهش دهد و بلوچستان را تحت‌کنترل خود درآورد.
ویژگی‌های شاخص کتاب
- بیان مداخله انگلیس در بلوچستان: در این کتاب، دایر با زبانی ساده و روایت‌گونه، ماجراهای سفر خود به بلوچستان را بازگو می‌کند. او به تفصیل از تلاش‌های خود برای مقابله با نفوذ آلمان‌ها و حفظ حاکمیت بریتانیا در منطقه می‌گوید و با ارائه جزئیات مختلف، تصویری روشن از اوضاع آن زمان بلوچستان ارائه می‌دهد.
- درگیری با قبایل بلوچ: نویسنده با تشریح مفصل درگیری‌های نظامی میان نیروهای تحت فرماندهی وی و قبایل بلوچ کوشیده است تا با ارائه توجیهاتی، اقدامات نظامی خود را در راستای تأمین امنیت و ثبات منطقه توجیه نماید.
- نگاهی به فرهنگ و آداب و رسوم بلوچ‌ها: این کتاب از قدیمی‌ترین منابع مربوط به اوضاع و احوال طوایف بلوچ ایرانی در آغاز قرن بیستم میلادی است که در بخشی از کتاب، دایر با توصیف اجمالی از مردم‌شناسی بلوچستان و با ارائه تصویری از فرهنگ و باورهای مردم این منطقه، به خواننده کمک می‌کند تا با سبک زندگی قبایل بلوچ بیشتر آشنا شود.
از دیگر نکات مهم در مورد این کتاب این است که دایر روایتی جانبدارانه از وقایع بلوچستان ارائه می‌دهد که در آن، در تهدید آلمان‌ها اغراق شده و مقاومت بلوچ‌ها نادیده گرفته شده است. این کتاب با دیدگاه استعماری نوشته شده و به همین دلیل، بسیاری از جنایات بریتانیا در این منطقه پنهان مانده است.
درمجموع، کتاب «مهاجمان سرحد»، اگرچه منبع تاریخی مهمی برای مطالعه تاریخ روابط انگلستان و بلوچستان است، اما به دلیل رویکرد جانبدارانه نویسنده آن را روایتی یک‌طرفه و جانبدارانه می‌دانند. این کتاب بیشتر از آن‌که سفرنامه باشد، گزارش نظامی است و دایر در این کتاب تلاش کرده است تا اقدامات خود و دولت انگلستان را توجیه کرده و تصویر مثبتی از حضور بریتانیا در منطقه ارائه دهد.