حروفیه در تاریخ
یعقوب آژند
کتاب حروفیه در تاریخ نوشته‌ی یعقوب آژند، پژوهشی عمیق درباره‌ی یکی از مهم‌ترین فرقه‌های عرفانی و باطنی در تاریخ ایران و اسلام است. آژند در این اثر، خاستگاه فکری، تحولات تاریخی و تأثیرات فرهنگی-سیاسی فرقه‌ی حروفیه را با تکیه بر متون تاریخی و عرفانی بررسی می‌کند. این کتاب منبعی معتبر برای علاقه‌مندان به تاریخ تصوف، فرقه‌های اسلامی و جریان‌های فکری ایران بعد از اسلام به شمار می‌رود.
ویژگی‌های کتاب:
- رویکرد تطبیقی میان حروفیه و دیگر مکاتب معنوی
- استفاده از منابع دست‌اول تاریخی و متون عرفانی
- نگاه بینارشته‌ای (تاریخی، دینی، ادبی و فلسفی) به موضوع
محتوای کتاب:
کتاب در چند بخش اصلی سازمان یافته:
- زمینه‌های تاریخی: چارچوب اجتماعی-سیاسی و معنوی ایران در سده‌های هشتم و نهم هجری؛ بستری که نسیم نهضت‌های مردمی را فراهم کرد.
- پیدایش و سرگذشت فضل‌الله حروفی: بررسی زندگی، تعلیمات و ویژگی‌های ویژه شخصیتی او.
- عقاید و آموزه‌ها: تأویلات عددی و حروفی قرآن، رمزگرایی زبان، تقدس حروف، اهمیت لفظ بر معنا.
- گسترش فرقه: نفوذ حروفیه در ایران و آناتولی و بررسی روابط با دیگر جریان‌ها مانند نقطویه و بکتاشیه.
- پارادایم‌های اجتماعی و سیاسی: نقش خطابه و شعر (فارسی، ترکی، عوام) در جنبش اجتماعی و مقاومت فرهنگی علیه سلسله تیموری.
- حروفیه پس از فضل‌الله: ادامه تأثیر و ساختارهای بعدی فرقه در بستر عرفان اسلامی
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان و پژوهشگران تاریخ، عرفان و تصوف.
- علاقه‌مندان به مطالعات فرقه‌نشناسی و تاریخ فکری–اجتماعی ایران اسلامی.
- خوانندگانی که به تحلیل‌های مستند و تاریخی درباره جریان‌های شبه‌عرفانی علاقه‌مندند.
در مجموع، دکتر یعقوب آژند در کتاب حروفیه در تاریخ، با نگاهی ژرف و مستند، از منابع تاریخی بهره می‌برد تا فرقه حروفیه را بیرون از زوایای افسانه‌وار تعریف کند. این اثرهم به‌مثابه منبع مرجع در مطالعات عرفان‌پژوهی و تاریخ فرقه‌ای مطرح است. و همچنین نشان می‌دهد چگونه زبان، عدد و حروف در ساختار مقدس حروفیه بازتاب یافت و به تحرکی فرهنگی-سیاسی منجر شد.
