نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری
عباسعلی عمیدزنجانی، ابراهیم موسی‌زاده
کتاب «نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری» تألیف آیت‌الله عباسعلی عمیدزنجانی و دکتر ابراهیم موسی‌زاده، اثری جامع در حوزهٔ فقه سیاسی و حقوق عمومی است که به بررسی مبانی، ساختارها و ابزارهای نظارتی در نظام حکومتی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. این کتاب توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده و در چاپ‌های مختلفی از جمله چاپ سوم در سال ۱۳۹۹ در دسترس قرار گرفته است.
ویژگی‌های کتاب:
- ترکیب مبانی فقهی و اصول حقوق عمومی: نویسندگان با بهره‌گیری از منابع اسلامی و حقوقی، الگویی نظارتی خاص برای نظام جمهوری اسلامی ایران تبیین کرده‌اند.
- تحلیل جامع انواع نظارت: بررسی دقیق و تفصیلی انواع نظارت بر حکومت، از جمله نظارت سیاسی، حقوقی، قضایی، اداری و مالی.
- تمرکز بر عدالت اداری: تحلیل نقش عدالت اداری در تضمین حقوق شهروندان و مسئولیت‌پذیری نهادهای حکومتی.
محتوای کتاب:
این اثر در دو بخش اصلی تنظیم شده است:
دفتر اول: نظارت بر اعمال حکومت
در این بخش، نویسندگان به بررسی انواع نظارت بر حکومت می‌پردازند، از جمله:
- نظارت سیاسی: بررسی نقش نهادهای سیاسی در کنترل و هدایت عملکرد حکومت.
- نظارت حقوقی: تحلیل چارچوب‌های قانونی و حقوقی برای نظارت بر اعمال حکومت.
- نظارت قضایی: ارزیابی نقش دستگاه قضایی در نظارت بر عملکرد سایر قوا.
- نظارت اداری و مالی: بررسی مکانیزم‌های نظارتی بر عملکرد اداری و مالی دستگاه‌های حکومتی.
نویسندگان نظارت را حقی شرعی می‌دانند که به دو شکل استطلاعی و استصوابی اعمال می‌شود. آن‌ها همچنین مسئولیت حکومت در حوزه‌های مختلف از جمله قانون‌گذاری، اقدامات اجرایی و تصمیمات قضایی را بررسی کرده‌اند. قوه قضائیه را مستقل معرفی کرده و معافیت آن از مسئولیت قضایی را ضامن استقلال قوه قضائیه دانسته‌اند.
دفتر دوم: عدالت اداری
این بخش به تحلیل مفهوم عدالت اداری و نقش آن در نظام حکومتی می‌پردازد، از جمله:
- مشروعیت و منابع آن در نظام اداری: بررسی مبانی مشروعیت تصمیمات و اقدامات اداری.
- مسئولیت در نظام عدالت اداری: تحلیل مسئولیت‌های حقوقی و اخلاقی نهادهای اداری.
- نقش نهادهای نظارتی: ارزیابی عملکرد دیوان عدالت اداری و سایر نهادهای مرتبط.
مخاطبان کتاب:
این کتاب منبعی ارزشمند برای دانشجویان، پژوهشگران و علاقه‌مندان به حوزه‌های فقه سیاسی، حقوق عمومی و نظام اداری می‌باشد.
در مجموع، این کتاب با رویکردی تحلیلی و تطبیقی، به بررسی عمیق نظارت بر اعمال حکومت و عدالت اداری در نظام جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد و می‌تواند منبعی مفید برای درک بهتر ساختارها و مکانیزم‌های نظارتی در این نظام باشد.