نقد ترجمه در ایران
امیرداود حیدرپور، محمدرضا هاشمی
کتاب نقد ترجمه در ایران اثری است از امیرداود حیدرپور و محمدرضا هاشمی منتشر شده توسط انتشارات عصر ترجمه، که پژوهشی نظام‌مند دربارهٔ تاریخ و نظریه نقد ترجمه در ایران ارائه می‌دهد. این کتاب نخستین اثر پژوهشی منسجم در حوزه نقد ترجمه در ایران محسوب می‌شود که نمونه‌هایی از نقدهای منتشر شده توسط چهره‌های ادبی پیشِ از سال ۱۳۵۷ را گردآورده و تحلیل کرده است.
ویژگی‌های کتاب:
- نظام‌مندی پژوهش تاریخی و نظری: بررسی ترتیب تاریخی نقد ترجمه در ایران همراه با طرح مفاهیم نظری از ترجمه‌شناسی.
- مقایسه نظریه‌های ترجمه و نقد ترجمه غربی و ایرانی: کتاب الگوهای نظری نقد ترجمه در حوزه زبان‌شناسی و ترجمه را با نقدهایی که در ایران شکل گرفته‌اند، مقایسه می‌کند.
- توجه به نقد ترجمه به مثابه فعالیت فرهنگی ـ ادبی: نه فقط به جنبه زبانی، بلکه مباحث هنجاری، سبک و ارزش ادبی ترجمه در ایران در بستر تحولات اجتماعی فرهنگی مورد بررسی است.
محتوای کتاب:
در ابتدا، مفاهیم کلیدی نقد ترجمه، ارزیابی ترجمه، سنجش کیفیت ترجمه معرفی می‌شوند؛ مدل‌های تبدیل‌محور (transfer-based) و متن‌محور (text-based) شرح داده می‌شوند. همچنین مسائلی مثل نقش عناصر فرازبانی و بافت فرهنگی در ترجمه مورد بحث‌اند.
در دو فصل متمادی، نویسندگان نقدهای ترجمه‌ای که در ایران پیش از انقلاب ۱۳۵۷ منتشر شده‌اند را گردآوری و تحلیل کرده‌اند؛ بررسی این نقدها از منظر زبانی، ادبی، فرهنگی نشان می‌دهد چگونه معیارها و سبک‌های داوری ترجمه تغییر کرده‌اند.
نقد ترجمه در ایران هنوز با چالش‌هایی همچون معیارهای نامشخص در داوری، تأثیر سیاست و فرهنگ بر ترجمه و نقد، و کمبود منابع مطالعاتی نوین روبروست. در انتها، پیشنهاداتی برای بهبود نقد ترجمه ارائه می‌شود، از جمله تاکید بر آگاهی نظری، آموزش نقد ترجمه، و گسترش نقد ترجمه در رسانه‌ها و دانشگاه‌ها.
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان مطالعات ترجمه و مترجمی
- پژوهشگران ترجمه‌شناسی و نقد ادبی
- مترجمان و ویراستاران
- علاقه‌مندان به ادبیات، فرهنگ و نقد ادبی
در مجموع، کتاب نقد ترجمه در ایران گامی مهم در پر کردن خلأ مطالعاتی نقد ترجمه در ایران است؛ اثری است که هم نظریه را توضیح می‌دهد و هم داده‌های تاریخی را تحلیل می‌کند. اگرچه هنوز برخی نقدها و مقالات معاصر‌تر پس از سال ۱۳۵۷ کمتر در کتاب جای داده شده‌اند، اما این اثر پایه‌ای قوی برای ادامهٔ پژوهش در این حوزه به شمار می‌آید.
