ناخودآگاه سیاسی
فردریک جیمسون
کتاب ناخودآگاه سیاسی (The Political Unconscious) نوشته‌ی فردریک جیمسون در سال ۱۹۸۱ منتشر شده و یکی از مهم‌ترین آثار در حوزه‌ی نقد مارکسیستی و نظریه‌ی ادبی محسوب می‌شود.
جیمسون در این کتاب تلاش می‌کند تا پیوند میان ادبیات، ایدئولوژی و تاریخ را بررسی کند و نشان دهد که همه‌ی متون ادبی را می‌توان در چارچوبی تاریخی و طبقاتی تفسیر کرد.
درباره نویسنده:
فردریک جیمسون (Fredric Jameson) متفکر، منتقد ادبی و نظریه‌پرداز مارکسیست آمریکایی است که در سال ۱۹۳۴ متولد شد. او بیشتر به خاطر تحلیل‌هایش در حوزه‌ی نظریه‌ی ادبی، پست‌مدرنیسم و نقد مارکسیستی شناخته می‌شود.
ازجمله آثار ایشان:
- «نقد مارکسیستی ادبیات»
- «پست‌مدرنیسم و فرهنگ سرمایه‌داری متأخر»
ویژگی‌های کتاب:
- رویکرد مارکسیستی به ادبیات: جیمسون از ماتریالیسم تاریخی برای تحلیل متون استفاده می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه ادبیات بازتاب و بازتفسیر تاریخ است.
- تأکید بر تاریخ‌مندی متون: او معتقد است که هیچ متنی مستقل از تاریخ و شرایط اجتماعی-اقتصادی زمان خود نیست.
- ترکیب نظریه‌های مختلف: جیمسون در این اثر از سنت‌های فکری مختلفی مانند مارکسیسم، روانکاوی فرویدی و ساختارگرایی تأثیر گرفته و آن‌ها را در خوانش ادبی ترکیب می‌کند.
- نقد ایدئولوژی: او نشان می‌دهد که حتی متونی که غیرسیاسی به نظر می‌رسند، در واقع دارای یک ناخودآگاه سیاسی و ایدئولوژیک هستند.
محتوای کتاب:
جیمسون در ناخودآگاه سیاسی استدلال می‌کند که هر اثر ادبی، حتی اگر ظاهراً غیرسیاسی باشد، دارای یک ناخودآگاه سیاسی است که بازتابی از روابط اجتماعی و تاریخی زمانه‌ی خود است. او با استفاده از رویکرد مارکسیستی و الهام از روانکاوی فرویدی، نشان می‌دهد که ادبیات در لایه‌های پنهان خود به تعارضات طبقاتی، اقتصادی و اجتماعی اشاره دارد.
جیمسون سه سطح خوانش و تحلیل برای متون ادبی ارائه می‌دهد:
- تحلیل ایدئولوژیک: بررسی متن از منظر گفتمان‌های مسلط و ایدئولوژی‌های غالب.
- تحلیل اجتماعی: مطالعه‌ی روابط طبقاتی و اجتماعی بازتاب‌یافته در اثر.
- تحلیل تاریخی: تفسیر اثر در چارچوب تحولات کلان تاریخی و اقتصادی.
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان و پژوهشگران نظریه‌ی ادبی
- منتقدان و تحلیل‌گران ادبی
- علاقه‌مندان به نظریه‌های مارکسیستی و مطالعات ایدئولوژی
- مطالعه‌کنندگان فلسفه و علوم انسانی
درمجموع، این کتاب تأثیر عمیقی بر مطالعات فرهنگی، نظریه‌ی نقد ادبی و مطالعات ایدئولوژی داشته و همچنان یکی از منابع کلیدی برای پژوهشگران و منتقدان ادبی محسوب می‌شود.