اتوفرون
افلاطون
رسالۀ «اتوفرون» از افلاطون یکی از مکالمات فلسفی اوست که به بررسی ماهیت تقوا و رابطۀ اخلاق و دین می‌پردازد. این گفت‌وگو در آستانۀ محاکمۀ سقراط رخ می‌دهد، زمانی که او به بی‌تقوایی و گمراه کردن جوانان متهم شده است. در این میان، اتوفرون، که یک کاهن مذهبی است، قصد دارد پدر خود را به دلیل قتل تحت پیگرد قانونی قرار دهد و این عمل را خداپسندانه و اخلاقی می‌داند. این موضوع زمینه‌ساز بحثی میان او و سقراط می‌شود که در آن، تعریف دقیق تقوا مورد بررسی قرار می‌گیرد. سقراط با شیوه پرسش و پاسخ فلسفی تلاش می‌کند نارسایی‌های تعاریف اتوفرون را نشان دهد.
در این مکالمه، اتوفرون ابتدا تقوا را از طریق مثال شخصی خود تعریف می‌کند، اما سقراط این تعریف را ناکافی می‌داند. سپس، او تقوا را چیزی می‌داند که برای خدایان عزیز است، اما سقراط این تعریف را نیز رد می‌کند، زیرا خدایان در مسائل مختلف اختلاف‌نظر دارند. در نهایت، اتوفرون تقوا را آنچه که مورد تأیید همۀ خدایان است معرفی می‌کند. در اینجا سقراط معمای مشهور اتوفرون را مطرح می‌کند: آیا اعمال اخلاقی به این دلیل درست هستند که خدایان آن‌ها را تأیید می‌کنند، یا خدایان آن‌ها را تأیید می‌کنند چون ذاتاً درست هستند؟ این پرسش همچنان یکی از مسائل بنیادین در فلسفۀ اخلاق و دین محسوب می‌شود.
درباره نویسنده:
افلاطون (۴۲۷ـ ۳۴۷ پیش از میلاد) فیلسوف برجسته یونان باستان و از بزرگ‌ترین فلاسفه تاریخ است. او در خانواده‌ای اشرافی در آتن متولد شد و از کودکی تحت‌تعلیم بهترین معلمان قرار گرفت. در بیست‌سالگی شاگرد سقراط شد و هشت سال با او همراه بود. پس از اعدام سقراط، آتن را ترک کرد و سال‌ها به سفر پرداخت. سپس به آتن بازگشت و آکادمی را تأسیس کرد، که به یکی از مهم‌ترین مراکز فلسفی جهان تبدیل شد. افلاطون در سال ۳۴۷ قبل از میلاد درگذشت و رهبری آکادمی را به خواهرزاده‌اش سپرد.
ویژگی‌های کتاب:
- طرح موضوعات فلسفی و دینی
- بیان دیالوگ سقراطی
- طرح معمای اتوفرون
- ارتباط با زندگی سقراط
- نقد تعاریف سطحی از تقوا
- رساله‌ای کوتاه اما عمیق
محتوای کتاب:
هسته اصلی این مکالمه بر تلاش سقراط برای تعریف تقوا متمرکز است. سقراط از اتوفرون می‌خواهد که تعریف روشنی از تقوا ارائه دهد، اما هر بار نارسایی‌های آن را آشکار می‌کند. در ابتدا، اتوفرون تقوا را با مثالی از عمل خود توضیح می‌دهد، اما سقراط نشان می‌دهد که این نمونه است، نه تعریفی جامع. در تعریف بعدی، اتوفرون تقوا را چیزی می‌داند که برای خدایان عزیز است، اما سقراط این تعریف را نیز نقد می‌کند، چراکه خدایان در امور مختلف اختلاف‌نظر دارند. درنهایت، اتوفرون تقوا را عملی می‌خواند که نزد همۀ خدایان محبوب است. در اینجا، سقراط معمای مشهور اتوفرون را مطرح می‌کند: آیا عملی پرهیزگارانه است چون خدایان آن را دوست دارند، یا خدایان آن را دوست دارند چون ذاتاً پرهیزگارانه است؟ این پرسش به یکی از مسائل بنیادین فلسفۀ دین تبدیل شده است.
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان و پژوهشگران فلسفه
- علاقه‌مندان به فلسفۀ سقراط و افلاطون
- فیلسوفان دین و اخلاق
- محققان الهیات و دین‌پژوهی
- علاقه‌مندان به تاریخ و فرهنگ یونان باستان
- افراد علاقه‌مند به استدلال منطقی و نقد باورهای رایج
درمجموع، «اتوفرون» یکی از مکالمات فلسفی افلاطون است که به بررسی مفهوم تقوا و پیوند اخلاق با دین می‌پردازد. سقراط در این گفت‌وگو با نقد تعاریف اتوفرون، پرسشی اساسی را مطرح می‌کند: آیا اعمال اخلاقی به دلیل ارادۀ خدایان نیک هستند، یا ذاتاً نیک‌اند؟ این رساله با طرح این چالش فلسفی، همچنان الهام‌بخش مباحث اخلاقی و دینی است.