دیوبندان
محمد چرمشیر
کتاب «دیوبندان» مجموعه‌ای از سه نمایشنامه از محمد چرمشیر است که در سال 1392 نشر نی آن را منتشر کرد. این مجموعه شامل نمایشنامه‌های «دیوبندان»، «زمان سکوت برای زندگان» و «شرفنامه یحیای تیره‌بخت» است.
این کتاب با زبان و سبک خاص چرمشیر، به موضوعات عمیق و پیچیده انسانی می‌پردازد. نمایشنامه‌ها با فضایی وهم‌آلود و سورئال، مخاطب را به تفکر و تأمل وامی‌دارند. چرمشیر در این آثار از ساختارهای نمایشی غیرخطی و پیچیده استفاده می‌کند که روایات را چندلایه و جذاب می‌کند.
درباره نویسنده:
محمد چرمشیر، نمایشنامه‌نویس، دراماتورژ و مدرس دانشگاه (متولد ۱۳۳۹ در تهران) با بیش از پنجاه نمایشنامه چاپ‌شده و تعداد زیادی نمایشنامه منتشر نشده، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات نمایشی ایران دارد. آثار او به زبان‌های مختلف ترجمه و در کشورهای گوناگون اجرا شده‌اند، و از جمله نمایشنامه‌های برجسته او می‌توان به «پروانه و یوغ»، «روایت عاشقانه‌ای از مرگ در ماه اردیبهشت»، «همه چیز می‌گذرد تو نمی‌گذری»، «کبوتری ناگهان» و «حقایقی درباره یک ماهی مرده» اشاره کرد. او با زبانی خاص و روایتی غیرخطی، به بررسی مضامین پیچیده انسانی می‌پردازد.
ویژگی‌های کتاب:
- زبان و سبک خاص
- مضامین و موضوعات (چون مرگ، زندگی پس از مرگ، جبر و اختیار، و مسائل اجتماعی و انسانی)
- فضاسازی وهم‌آلود، سورئال و پر از ابهام
- ساختار نمایشی
- اجرای صحنه‌ای: نمایشنامه «شرفنامه یحیای تیره‌بخت» با طراحی صحنه‌ای ساده اما تأثیرگذار، در اجرای سال ۱۳۷۴ خود در میان مخاطبان و منتقدان بازتاب مثبتی ایجاد کرد.
محتوای کتاب:
کتاب «دیوبندان» مجموعه‌ای از سه نمایشنامه از محمد چرمشیر است که هر کدام به موضوعات و مضامین خاصی می‌پردازند. در اینجا به طور خلاصه به محتوای هر نمایشنامه اشاره می‌کنیم:
- دیوبندان: این نمایشنامه، که نام کتاب نیز از آن گرفته شده، داستانی پیچیده و چندلایه را روایت می‌کند.
در این اثر، زمان بین گذشته و حال در هم تنیده شده و دو راوی با استفاده از افعال گذشته، به تدریج اسرار پنهان را آشکار می‌کنند. در واقع با خلق زبانی تازه به بازتولید زبانی که صد سال پیش در تهران رایج بود، می‌پردازد. - زمان سکوت برای زندگان: این نمایشنامه به موضوعات عمیقی مانند مرگ و زندگی پس از آن می‌پردازد. با استفاده از فضایی وهم‌آلود و سورئال، مخاطب را به سفری در دنیای ارواح می‌برد. این نمایشنامه حول محور ضربت‌خوردن امام علی می‌گذرد، و این اتفاق از زبان ۵ شخصیت فرعی که در این حادثه حضور داشتند روایت می‌شود.
- شرفنامه یحیای تیره‌بخت: این نمایشنامه، روایتی تاریخی با نگاهی متفاوت را ارائه می‌دهد و به نمایش جبر و اختیار انسانی در برابر سرنوشت می‌پردازد. همچنین این اثر مسائل مربوط به قدرت، سرنوشت و انتخاب‌های انسانی را بررسی می‌کند.
بخشی از متن کتاب:
پدر: نگریستم. اسبی در آتش می‌سوخت. ترسیدم. روی به‌سوی دیگر کردم. باز اسبی دیدم که در آتش می‌سوخت. هول‌زده روی به‌سوی دیگر کردم. باز آن اسب دیدم که در آتش می‌سوخت. دلم از آن‌چه بود به درد آمد. چشم بر هم نهادم. به سمرقند بودم. به باغ سلطان سمرقند. من در آتشی فرو بودم که اسب در آن می‌سوخت. سرخ‌پوش آن‌جا بود و مرد. تیغی به دستم بداد. گفت.
درمجموع، کتاب «دیوبندان» مجموعه‌ای از سه نمایشنامه از محمد چرمشیر با زبانی شاعرانه و فضایی وهم‌آلود است. این نمایشنامه‌ها به موضوعات عمیق انسانی مانند مرگ، زندگی پس از مرگ، جبر و اختیار می‌پردازند و با ساختارهای نمایشی غیرخطی، مخاطب را به تفکر و تأمل وامی‌دارند.