آهسته با گل سرخ
اکبر رادی
«آهسته با گل سرخ» نمایشنامه‌ای از اکبر رادی، نمایشنامه‌نویس برجستهٔ ایرانی است که اولین بار در سال ۱۳۶۵ نوشته و اجرا شده و توسط انتشارات قطره منتشر شده است. این اثر به موضوعات اجتماعی در ایران در زمان اعتراضات و اعتصابات سراسری در کشور در پاییز ۱۳۵۷ می‌پردازد.
دربارهٔ نویسنده:
اکبر رادی (۱۰ مهر ۱۳۱۸ - ۵ دی ۱۳۸۶) در رشت متولد شد و در ده سالگی به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد. او دانش‌آموختهٔ رشتهٔ علوم اجتماعی از دانشگاه تهران بود و پس از طی دورهٔ تربیت معلم، به شغل معلمی پرداخت. رادی با تماشای تئاتر «خانهٔ عروسک» اثر هنریک ایبسن در دههٔ ۳۰ به تئاتر و نمایشنامه‌نویسی علاقه‌مند شد و نخستین نمایشنامهٔ خود را با عنوان «روزنه آبی» در سال ۱۳۳۸ نوشت. او در طول زندگی حرفه‌ای خود، نمایشنامه‌های متعددی خلق کرد که بسیاری از آن‌ها به مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعهٔ ایران می‌پردازند.
ویژگی‌های کتاب:
● روایت تاریخی و اجتماعی: نمایشنامه در پاییز ۱۳۵۷، هم‌زمان با تحولات انقلاب اسلامی، رخ می‌دهد و تصویری زنده از فضای اجتماعی و سیاسی آن دوران ارائه می‌دهد.
● شخصیت‌پردازی قوی: اکبر رادی با مهارت، شخصیت‌هایی چندبعدی خلق کرده که هرکدام نمایندهٔ یک قشر یا طرز تفکر خاص در جامعهٔ آن زمان هستند.
● استفاده از دیالوگ‌های واقع‌گرایانه: مکالمات میان شخصیت‌ها طبیعی، پرکشش و تأثیرگذار هستند و بازتاب دقیقی از گفت‌وگوهای روزمرهٔ مردم در دوران انقلاب محسوب می‌شوند.
● ترکیب درام خانوادگی با تحولات سیاسی: نمایشنامه نه‌تنها به مسائل سیاسی می‌پردازد، بلکه بر روابط خانوادگی، تفاوت نسل‌ها و تأثیرات تغییرات اجتماعی بر اعضای خانواده تمرکز دارد.
● نمادگرایی و استفاده از عناصر استعاری: اکبر رادی با بهره‌گیری از نمادها و استعاره‌های ظریف، مفاهیم عمیق‌تری را در لایه‌های زیرین اثر پنهان کرده که نیاز به تأمل و تحلیل دارند.
● زبان و نثر خاص رادی: نویسنده با زبان موجز و درعین‌حال شاعرانه‌اش فضایی تأثیرگذار خلق کرده که خواننده را به دل ماجرا می‌کشاند.
● پیامدهای فردی و اجتماعی انقلاب: کتاب از دیدگاه یک خانواده، تأثیرات انقلاب را به تصویر می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه یک واقعهٔ کلان تاریخی می‌تواند سرنوشت افراد را تغییر دهد.
● عدم قضاوت مستقیم: نمایشنامه به جای جانبداری سیاسی، با نگاهی بی‌طرفانه و تحلیلی، تضادها و تنش‌های موجود در جامعه را نشان می‌دهد و قضاوت نهایی را به مخاطب می‌سپارد.
محتوای کتاب:
داستان حول محور خانوادهٔ دیلمی می‌چرخد؛ دیلمی، چای‌فروش عمده‌ای در یکی از بازارهای تهران است. پسرش، ساسان، در آلمان نمایندگی پخش چای دایر کرده و پسر دیگرش، سینا، قرار است به همراه نامزدش، ساناز، به اتریش برود و در حین تحصیل، نمایندگی چای را نیز راه‌اندازی کند. با شدت گرفتن ناآرامی‌ها و اعلام حکومت نظامی، بازارها بسته می‌شوند و جلال، برادرزادهٔ دیلمی، که برای تحصیل به تهران آمده، به دلیل تعطیلی دانشگاه‌ها به خانهٔ دیلمی پناه می‌آورد. این نمایشنامه به بررسی تأثیر شرایط سیاسی و اجتماعی بر زندگی این خانواده و تصمیمات آن‌ها می‌پردازد.
بخشی از کتاب:
«ساناز: آقایون موقعی که بحث می‌کنن، هارت و پورت‌شون دنیا رو برمی‌داره. (پریز بخاری را به برق می‌زند.) اما وقتی یه گوشه ول‌شون کنی، به قدری دست و پا چُلُفتی می‌شن که از عهدهٔ خودشونم برنمی‌آن. (جلد بیسکوییت را از روی فرش برمی‌دارد و به درون سطل می‌اندازد و دمپایی‌های دیلمی را از توی سطل بیرون می‌آورد.) بفرمایین، اینم عینک سیامک خان ما! به جای جلد خودش رفته تو دمپایی آقای دیلمی، و هر دو با هم پریده‌ن توی سطل آشغال! (عینک را روی میز می‌گذارد.)
جلال: لابد خداوند حضرت حوّا رو برای همین آفریده.
ساناز: (دمپایی‌ها را زیر مبل جفت می‌کند.) برای خدمت به حضرت آدم؟
جلال: برای اینکه جناب آدم ابوالبشرو... خب، یه جوری ضبط و ربطش کنه.
ساناز: اینکه چنگی به دل نمی‌زنه.
جلال: معنیش به زبان سلیس اینه که... آقایون هر قدر هم مدعی باشن، باز در مقابل خانم‌ها دست و پا چلفتی‌ان.»
در نهایت «آهسته با گل سرخ» یکی از برجسته‌ترین نمایشنامه‌های اکبر رادی است که به موضوعات اجتماعی و سیاسی ایران در زمان اعتراضات و اعتصابات سراسری در کشور در پاییز ۱۳۵۷ می‌پردازد. این نمایشنامه با شخصیت‌پردازی قوی، زبان و بیان گیرا و فضاسازی مناسب، اثری ماندگار در ادبیات نمایشی ایران است.