متافیزیک چیست؟
مارتین هایدگر
کتاب «متافیزیک چیست؟» از مارتین هایدگر به بررسی پرسش بنیادین متافیزیک یعنی «چرا به‌جای هیچ، چیزی هست؟» می‌پردازد. هایدگر در این اثر مفهوم نیستی را از دیدگاهی نو تحلیل می‌کند و نشان می‌دهد که تجربهٔ هراس وجودی ما را به درک عمیق‌تری از هستی می‌رساند. او با نقد متافیزیک سنتی، بر ضرورت بازاندیشی در مفهوم هستی تأکید می‌کند.
این کتاب از متون کلیدی در فلسفهٔ قاره‌ای و اگزیستانسیالیسم است و برای دانشجویان و پژوهشگران فلسفه و علاقه‌مندان به اندیشه‌های هایدگر مناسب می‌باشد. هایدگر همچنین به ارتباط میان فلسفه و شعر می‌پردازد و نقش ادبیات را در فهم هستی برجسته می‌کند.
درباره نویسنده:
مارتین هایدگر، فیلسوف برجسته آلمانی (زاده 1889، درگذشته 1976)، در خانواده‌ای کاتولیک و سنتی در روستای مسکیرش واقع در ایالت بادن-وورتمبرگ آلمان متولد شد؛ او ابتدا به تحصیل الهیات در دانشگاه فرایبورگ پرداخت و سپس به فلسفه روی آورد، تحت تأثیر استادش ادموند هوسرل، به نقد تاریخ متافیزیک پرداخت و آن را تاریخ غفلت از وجود و افتادن در ورطه موجودانگاری دانست، او مدتی عضو حزب نازی و نماینده آن در دانشگاه فرایبورگ بود و اندیشه‌هایش الهام‌بخش متفکران پسامدرن نظیر میشل فوکو، ژاک دریدا و هانس-گئورگ گادامر شد.
ویژگی‌های کتاب:
- تمرکز بر پرسش بنیادین هستی‌شناسی
- تحلیل مفهوم «نیستی» و تجربهٔ هراس
- نقد متافیزیک سنتی
- سبک نوشتاری دشوار و عمیق
- تأثیر بر اگزیستانسیالیسم و فلسفه معاصر
- ارتباط با کتاب «هستی و زمان»
- تلفیق فلسفه با شعر و ادبیات
- اهمیت در تاریخ فلسفه
محتوای کتاب:
کتاب «متافیزیک چیست؟» از مارتین هایدگر براساس سخنرانی‌ای است که او در سال ۱۹۲۹ در دانشگاه فرایبورگ ارائه کرد. این اثر به یکی از بنیادی‌ترین پرسش‌های فلسفی، یعنی چیستی متافیزیک، می‌پردازد و در آن، هایدگر مفهوم نیستی و ارتباط آن با هستی را بررسی می‌کند.
ساختار کتاب:
۱. طرح پرسش اصلی متافیزیک: هایدگر در ابتدای کتاب، پرسشی اساسی را مطرح می‌کند که به باور او، پایه و اساس متافیزیک است: «چرا به‌جای هیچ، چیزی هست؟» این پرسش، او را به جست‌وجوی معنای نیستی و ارتباط آن با هستی سوق می‌دهد. او معتقد است که فلسفهٔ سنتی همواره بر موجودات تمرکز کرده و مفهوم هستی را نادیده گرفته است.
۲. بررسی مفهوم نیستی: در نگاه هایدگر، نیستی (das Nichts) مفهومی بنیادین در متافیزیک است که اغلب در تاریخ فلسفه مورد بی‌توجهی قرار گرفته است. برخلاف برداشت سنتی که نیستی را تنها به‌عنوان عدم هستی در نظر می‌گیرد، هایدگر آن را عنصری فعال در تفکر انسان می‌داند. او نشان می‌دهد که نیستی نه‌تنها قابل اندیشیدن است، بلکه در لحظات خاصی از زندگی، انسان می‌تواند آن را به‌طور مستقیم تجربه کند.
۳. تجربه هراس و مواجهه با نیستی: هایدگر معتقد است که در زندگی روزمره، ما غرق در دنیای موجودات هستیم و به نیستی توجهی نداریم. اما در شرایط خاص، مانند تجربهٔ هراس (Angst)، این وضعیت دگرگون می‌شود. در لحظهٔ هراس، فرد ناگهان احساس می‌کند که همه‌چیز بی‌معنا شده و گویی به‌سوی نیستی سوق داده می‌شود. این تجربه، او را به مواجههٔ مستقیم با نیستی و در نتیجه، به تأمل دربارهٔ هستی وادار می‌کند.
۴. نقد متافیزیک سنتی: هایدگر در این بخش از کتاب، سنت متافیزیکی غرب را که از دوران افلاطون تا فلسفهٔ مدرن امتداد یافته، مورد نقد قرار می‌دهد. او باور دارد که متافیزیک کلاسیک:
- هستی را با موجودات اشتباه گرفته است.
- از اندیشیدن به نیستی اجتناب کرده و آن را نادیده انگاشته است.
- به‌جای جست‌وجوی معنای هستیِ محض، تنها ویژگی‌های موجودات را بررسی کرده است.
۵. جایگاه انسان در هستی‌شناسی: هایدگر تأکید دارد که انسان، تنها موجودی است که توانایی اندیشیدن دربارهٔ هستی را دارد. این ویژگی او را از دیگر موجودات متمایز می‌کند و جایگاه ویژه‌ای در هستی‌شناسی به او می‌بخشد. این دیدگاه، ارتباط مستقیمی با ایده‌های او در «هستی و زمان» دارد.
۶. پیوند فلسفه با شعر: هایدگر در این کتاب، برای بیان مفاهیم فلسفی خود از اشعار شاعرانی چون فریدریش هولدرلین بهره می‌برد. او معتقد است که شعر، راهی برای بیان حقیقت هستی است که فلسفهٔ سنتی به آن بی‌توجه بوده است.
مخاطبان کتاب:
- دانشجویان و پژوهشگران فلسفه
- علاقه‌مندان به فلسفهٔ هایدگر
- متفکران اگزیستانسیالیست
- منتقدان متافیزیک سنتی
- فیلسوفان و اندیشمندان حوزه هنر و ادبیات
- خوانندگانی با دانش فلسفی بالا
درمجموع، کتاب «متافیزیک چیست؟» از مارتین هایدگر به بررسی پرسش اساسی دربارهٔ هستی و نیستی می‌پردازد. هایدگر مفهوم نیستی را تحلیل کرده و بر تأثیر تجربهٔ هراس وجودی در درک عمیق‌تر هستی تأکید می‌کند. این کتاب نقدی بر متافیزیک سنتی است و برای پژوهشگران فلسفه و علاقه‌مندان به اندیشه‌های هایدگر و اگزیستانسیالیسم اهمیت دارد.