مرده متحرک
لئو تولستوی
نمایشنامه «مرده متحرک» از لئو تولستوی، نویسنده برجسته روس، بین سال‌های ۱۸۹۷ تا ۱۹۰۰ نوشته شد، اما تا پس از مرگ او در سال ۱۹۱۰ منتشر نشد. این نمایشنامه برای اولین بار در سال ۱۹۱۱ در روزنامه روسکوبه اسلوا به چاپ رسید.
داستان این نمایشنامه از ماجرایی واقعی الهام گرفته شده که دوست تولستوی، ن.و. داویدوف، قاضی دادگاه مسکو، برای او تعریف کرده بود. ماجرا درباره ازدواج ناموفق زنی به نام گیمر با مردی عیاش بود که پس از جدایی و برای ازدواج مجدد، با مشکل قانونی روبه‌رو شد. دادگاه از صدور حکم طلاق خودداری کرد و این باعث شد تا خانم گیمر به فکر صحنه‌سازی مرگ همسر سابقش بیفتد.
اگرچه تولستوی این نمایشنامه را ناتمام می‌دانست و در زمان حیاتش از انتشار آن خودداری کرد، اما «مرده متحرک» از نظر هنری، فکری، عقیدتی و ادبی، اثری کامل و ارزشمند به شمار می‌رود.
نویسنده در این نمایشنامه به موضوعاتی مانند عشق، ازدواج، خیانت، اعتیاد، مرگ و زندگی، قانون و عدالت و نیز به نقد جامعه‌ای می‌پردازد که در آن، قوانین و رسوم دست و پاگیر، مانع از خوشبختی و سعادت انسان‌ها می‌شوند. همچنین پیچیدگی‌های روابط انسانی و تأثیر مخرب اعتیاد بر زندگی افراد در این اثر بررسی می‌شود.
ترجمه آبتین گلگار به‌خوبی توانسته روح و زبان اصلی اثر را به خواننده منتقل کند. کتاب همچنین شامل مقدمه‌ای مفید از مترجم است که به خواننده کمک می‌کند تا با اثر و زمینه‌های تاریخی و اجتماعی آن بیشتر آشنا شود.
درباره نویسنده:
لئو نیکلایویچ تولستوی (1828ـ 1910) نویسنده و فعال اجتماعی ـ سیاسی برجسته روس در خانواده‌ای اشرافی به دنیا آمد. او در کودکی پدر و مادرش را از دست داد و تحت سرپرستی عمه‌اش قرار گرفت. تولستوی ابتدا در رشته زبان‌های شرقی و سپس حقوق در دانشگاه قازان تحصیل کرد، اما تحصیل را نیمه‌کاره رها کرد تا به وضعیت کشاورزانش رسیدگی کند.
او در جنگ‌های قفقاز و کریمه شرکت داشت و تجربیات خود را در داستان‌های قفقازی و قصه‌های سواستوپل به تصویر کشید. این آثار، تولستوی را به عنوان نویسنده‌ای چیره‌دست مطرح کردند. پس از جنگ، تولستوی به سن پترزبورگ رفت و از ارتش کناره‌گیری کرد. تولستوی در روسیه بسیار محبوب بود و به افتخار او سکه طلا ضرب شده است. او در زمان زندگی‌اش شهرت جهانی داشت، اما زندگی ساده‌ای داشت. تولستوی در ۲۰ نوامبر ۱۹۱۰ درگذشت و در زادگاهش به خاک سپرده شد.
ویژگی‌های کتاب:
«مرده متحرک» از جمله آثار برجسته تولستوی است که به دلیل داستان جذاب، شخصیت‌پردازی قوی و موضوعات مهم و ویژگی‌های متعددی که نویسنده به آن می‌پردازد، همواره مورد توجه قرار گرفته است. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- موضوعات مهم اجتماعی) مانند عشق، ازدواج، خیانت، اعتیاد، مرگ و زندگی، قانون و عدالت)
- شخصیت‌پردازی قوی (به‌ویژه فئودور و لیزا)
- داستان جذاب پر از فرازونشیب و لحظات هیجان‌انگیز
- پیام‌های آموزنده (اهمیت عشق، صداقت و ایثار در روابط انسانی)
محتوای کتاب:
در نمایشنامه «مرده متحرک»، از فئودور واسیلیویچ پراتاسوف، (فدیا) و لیزاوتا آندریفنا پراتاسوا (لیزا) صاحب فرزندی هستند. فدیا مردی الکلی و ضعیف است که تمام دارایی خود و همسرش را از دست داده و لیزا را ترک کرده و با کولی‌ها زندگی می‌کند. با این حال، لیزا از دوستش کارنین که سال‌ها عاشق او بوده می‌خواهد فدیا را برگرداند، اما تلاش‌های کارنین بی‌نتیجه می‌ماند.
فدیا برای اینکه مانع خوشبختی لیزا نشود، او را ترک می‌کند، اما قوانین زمانه اجازه طلاق را نمی‌دهند. فدیا تا جایی پیش می‌رود که با صحنه‌سازی، مرگ خود را جعل می‌کند. اما این نقشه فاش شده و منجر به محکومیت و تبعید لیزا و فدیا می‌شود. این داستان درامی در شش پرده و ۱۲ صحنه به صورت نمایشنامه است.
بخشی از متن کتاب:
لیزا: «بگویید که من از وی تقاضا دارم همه‌چیز را فراموش کند، همه‌چیز را فراموش کند و به خانه برگردد. من می‌توانستم این نامه را ساده برایش بنویسم ولی اورا می‌شناسم: مثلی است معروف که «اولین حرکت بهترین حرکت است.» می‌ترسم کسی را تحت‌تأثیر قرار بدهد و تغییر عقیده بدهد و آنچه را بخواهد انجام ندهد.
درمجموع، «مرده متحرک» از نشر هرمس، کتابی ارزشمند و خواندنی است که به علاقه‌مندان به ادبیات نمایشی و آثار تولستوی توصیه می‌شود. این رمان به موضوعاتی مانند مرگ، زندگی، عشق، خیانت و معنای زندگی می‌پردازد و به خواننده کمک می کند تا در مورد این مسائل عمیق تر فکر کند.