تاریخ جهانگشای جوینی
علاءالدین عطاملک جوینی
کتاب «تاریخ جهانگشای جوینی» از انتشارات هرمس، یکی از مهم‌ترین منابع تاریخی و ادبیات فارسی در قرن هفتم هجری است که به شرح وقایع دوران حمله مغول به ایران و تحولات سیاسی آن عصر می‌پردازد.
درباره نویسنده و مصحح:
علاءالدین عطاملک جوینی: مورخ، ادیب و دیوان‌سالار برجسته ایرانی در قرن هفتم هجری. او در دربار ایلخانان مغول خدمت می‌کرد و با بهره‌گیری از موقعیت خود، توانست مشاهدات دقیق و مستندی از وقایع آن دوران ارائه دهد.
محمد قزوینی: ادیب و محقق نامدار ایرانی که نسخه تصحیح‌شده این اثر را با دقت و وسواس علمی منتشر کرد. تصحیح او به عنوان مرجع معتبر در مطالعات تاریخی و ادبی شناخته می‌شود.
ویژگی‌های کتاب:
● ترکیب تاریخ‌نگاری و ادبیات: نثر جوینی آراسته به صنایع ادبی، استعاره‌ها، تمثیل‌ها و استشهادات قرآنی و حدیثی است. این سبک نوشتار، اثری تاریخی را به شاهکاری ادبی تبدیل کرده است.
● نگارش از دیدگاه یک شاهد عینی: جوینی شخصاً در بسیاری از وقایع تاریخی (مانند سقوط اسماعیلیان یا حکومت خوارزمشاهیان) حضور داشته یا اطلاعات دست‌اول از منابع معتبر کسب کرده است. این امر دقت و اعتبار روایت‌ها را بالا می‌برد.
● نگاهی بی‌طرفانه و تحلیل‌گرایانه: برخلاف بسیاری از مورخان آن دوران که تحت تأثیر تعصبات مذهبی یا سیاسی می‌نوشتند، جوینی تلاش کرده تا وقایع را منصفانه روایت کند، حتی در مورد مغولان که اغلب با دیدی منفی به آن‌ها نگاه می‌شد.
● ساختار سه‌گانه و منظم: کتاب به شکلی ساختاریافته در سه بخش نوشته شده که هر بخش با دقتی علمی به یک موضوع مستقل تاریخی می‌پردازد. این نظم برای خوانندگان پژوهشگر بسیار ارزشمند است.
● تصحیح علمی توسط محمد قزوینی: نسخه منتشرشده توسط انتشارات هرمس بر پایه تصحیح دقیق محمد قزوینی است که با مقابله چند نسخه خطی، اثری مستند و قابل استناد ارائه کرده است.
محتوای کتاب:
کتاب تاریخ جهانگشای جوینی اثری تاریخی و ادبی از عطاملک جوینی است که در سه بخش به شرح رویدادهای مهم قرن هفتم هجری می‌پردازد؛ بخش نخست به چگونگی پیدایش قوم مغول، زندگی و فتوحات چنگیزخان اختصاص دارد، بخش دوم به شرح حمله مغولان به ایران و فروپاشی حکومت خوارزمشاهیان می‌پردازد، و بخش سوم به سقوط دولت اسماعیلیه (الموت) و برخی حکومت‌های محلی در دوران سلطه مغولان اشاره دارد. جوینی با زبانی فنی و ادیبانه، و با تکیه بر مشاهدات شخصی و منابع معتبر، وقایع تاریخی را با نثری هنرمندانه و تحلیل‌گرانه روایت می‌کند که هم از منظر تاریخ‌نگاری و هم از دیدگاه ادبی، ارزشمند و ماندگار است.
مخاطبان:
این کتاب برای پژوهشگران تاریخ ایران، دانشجویان رشته‌های تاریخ و ادبیات فارسی، و علاقه‌مندان به تاریخ مغول و تحولات سیاسی قرون وسطی مناسب است. همچنین، به دلیل نثر فنی و ادبیات غنی، برای دوستداران نثر کلاسیک فارسی نیز جذابیت دارد.
«تاریخ جهانگشای جوینی» نه‌تنها یک منبع تاریخی معتبر درباره حمله مغول به ایران است، بلکه به‌عنوان اثری ادبی با نثری فنی و زیبا، جایگاه ویژه‌ای در ادبیات فارسی دارد. تصحیح دقیق محمد قزوینی بر ارزش این اثر افزوده و آن را به منبعی قابل اعتماد برای مطالعات تاریخی و ادبی تبدیل کرده است.