احمد بهمنیار

احمد بهمنیار (احمد دهقان) (۱۲۶۲–۱۳۳۴) روزنامه‌نگار، شاعر، محقق ایرانی و عضو پیوسته فرهنگستان ایران بود.

کودکی و نوجوانی

احمد بهمنیار در سال ۱۲۶۲ خورشیدی در کرمان متولد شد. پدرش، محمدعلی مدرس، از دانشمندان نامی و استاد علوم مختلف بود. احمد در سایه تعلیمات پدر و برادرش، به تحصیل علوم مختلف از جمله ادبیات فارسی و عربی، فلسفه، ریاضیات و زبان‌های خارجی پرداخت. استعداد و هوش سرشار او باعث شد در سنین جوانی به تدریس بپردازد. پس از درگذشت پدر ، مسئولیت اداره حوزه علمیه بر عهده او گذاشته شد. با همکاری برادرش، محمدجواد، این حوزه را اداره کرد و با رویکردی نوآورانه، در سال ۱۳۲۶ هجری قمری، مدرسه‌ای چهار کلاسه به نام «تربیت» در همان مکان تأسیس کرد که بعدها به «سعادت» تغییر نام یافت. این اقدام، گامی مهم در جهت نوسازی آموزش و پرورش آن زمان محسوب می‌شد. همچنین، او در شهر بم نیز مدرسه‌ای به نام «اسلامیه» تأسیس کرد که بعدها به «عمادیه» تغییر نام یافت و به این ترتیب، به گسترش آموزش و پرورش در مناطق مختلف همت گماشت.

فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی

احمد بهمنیار یکی از پیشگامان نهضت مشروطه بود و در روزنامه کرمان قلم می‌زد. تا سی‌سالگی روحانی بود و در مدرسه تدریس می‌کرد، اما به فکرهای نو علاقه داشت و در روزنامه‌ها می‌نوشت. در سال ۱۹۱۱ روزنامه دهقان را تاسیس کرد و به احمد دهقان معروف شد. بعد از پیروزی مشروطه، در تهران به حزب دمکرات پیوست و برای آزادی مردم کرمان مبارزه کرد. در سال ۱۹۱۶ به همراه دیگر آزادی‌خواهان دستگیر و به شیراز تبعید شد. در زندان، زبان ترکی یاد گرفت، شعر نوشت و حتی کمی نجوم خواند.

فعالیت‌های فرهنگی و ادبی

احمد بهمنیار پس از آزادی از زندان، در سال ۱۳۰۱ خورشیدی (۱۹۲۲ میلادی) به ریاست اداره تحدید در خراسان منصوب شد و سپس در مشهد اقامت گزید. در همان سال، روزنامه «فکر آزاد» را منتشر نمود. وی یک سال پیش از آن از خدمات دولتی استعفا داده بود. در سال ۱۳۰۳ خورشیدی به تهران عزیمت کرد و انتشار روزنامه فکر آزاد را در تهران به صورت دو بار در هفته ادامه داد. پس از تعطیلی روزنامه به صلاحدید خود، در سال ۱۳۰۶ خورشیدی به استخدام اداره معارف درآمد و به تبریز عزیمت نمود و ریاست دارالمعلمین تبریز را عهده‌دار شد. در سال ۱۳۰۸ خورشیدی به تهران بازگشت و به دعوت عدلیه منصب قضاوت را پذیرفت و به مدت دو سال در قزوین و همدان به این شغل اشتغال داشت.

او پس از تدریس در مدارس مختلف از جمله امیرکبیر، دارالفنون و دانشسرای عالی، در سال ۱۳۱۲ خورشیدی به عنوان استاد تاریخ ادبیات در دانشکده معقول و منقول به تدریس پرداخت. با توجه به تصویب قانون تأسیس دانشگاه و الزام مدرسان به داشتن مدرک دکترا، وی رساله‌ای در شرح احوال و آثار صاحب بن عباد نگاشت. این رساله در هفتمین جلسه شورای دانشگاه مورد بررسی قرار گرفت و مورد تأیید قرار گرفت. بهمنیار در سال ۱۳۱۵ به درجه استادی زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران نائل آمد. وی در سال ۱۳۲۱ به عضویت پیوسته فرهنگستان ایران درآمد و به عنوان یکی از پایه‌گذاران نثر تحقیقی و دانشگاهی شناخته می‌شود.

آثار:

·        تصحیح اسرارالتوحید فی مقامات شیخ ابی سعید

·        تصحیح التوسل الی الترسل

·        تصحیح تاریخ بیهق

·        ترجمه زیدةالتواریخ در تاریخ آل سلجوق

·        شرح حال صاحب بن عباد

·        تصحیح الأبنیه عن الحقایق الادویه

·        مجمع‌الامثال فارس - داستان‌نامه بهمنیاری

·        تاریخ ادبیات عربی در سه جلد و…