صادق کیا

دکتر صادق کیا، زبان‌شناس، لغوی و استاد برجسته دانشگاه، در ۲۵ اردیبهشت ۱۲۹۹ در تهران متولد شد. پس از تحصیلات دبیرستانی در دارالفنون، به عشق زبان و ادبیات فارسی، راهی دانشکده ادبیات دانشگاه تهران شد و در سال ۱۳۲۰ لیسانس این رشته را اخذ کرد.

کیا پس از ورود به خدمت وزارت فرهنگ، در سال ۱۳۲۳ با ارائه رساله دکترای خود با عنوان "تصحیح متن منظوم نصاب طبری"، درجه دکترای ادبیات را دریافت کرد. از سال ۱۳۲۴ به عنوان دانشیار در دانشکده ادبیات دانشگاه تهران مشغول به تدریس شد و در سال ۱۳۳۰ به مرتبه استادی کرسی زبان و ادبیات پهلوی ارتقا یافت. لاوه بر فعالیت‌های دانشگاهی، کیا در سمت‌های اداری متعددی از جمله ریاست اداره فرهنگ عامه در وزارت فرهنگ و هنر نیز خدمت کرد. نقش او در تأسیس دوره دوم فرهنگستان زبان ایران در دهه ۱۳۴۰ و ریاست این فرهنگستان تا سال ۱۳۵۷، از جمله فعالیت‌های برجسته او به شمار می‌رود.

در سال ۱۳۴۹ به کوشش دکتر کیا، پژوهشگاه گویش‌های ایرانی تأسیس شد که هدف آن بررسی گویش‌های ایرانی و تدوین واژه‌نامه برای هر یک از آنها بود. کیا واژه "گویش" را برای این مفهوم وضع کرد. کیا در کنار فعالیت‌های علمی، به سرودن شعر نیز می‌پرداخت و در اشعار خود به فارسی سره گرایش داشت. او از واژه‌های پهلوی که در زبان فارسی امروز از میان رفته بودند، در اشعار خود استفاده می‌کرد و "تیرا" تخلص می‌کرد.

آثار:

▪︎ چند نمونه از متن نوشته‌های پهلوی

▪︎ نُقطَویان یا پَسیخانیان

▪︎ کتاب قلب در عربی 

▪︎ داستان جم (با همکاری محمد مقدم)

▪︎ گشته‌دبیره یا خط کَستَج، دربارهٔ خط کتیبه‌ها و سکه‌ها و مهرهای دورهٔ اشکانی و ساسانی

▪︎ گویش آشتیانی

▪︎ ماه فروردین روز خرداد (متن پهلوی و ترجمهٔ فارسی با واژه‌نامه)

▪︎ راهنمای گردآوری گویش‌ها

▪︎ واژه‌نامهٔ گرگانی

▪︎ واژه‌نامهٔ طبری

▪︎ مجمع‌الامثال، محمدعلی هبله‌رودی (تصحیح)

▪︎ آذریگان؛ آگاهی‌هایی درباره‌ی گویش آذری

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دکتر کیا بازنشسته شد و در نهایت در اسفند ۱۳۸۰ در آمریکا درگذشت. طبق وصیت او، جسدش سوزانده و خاکستر آن به دریای مازندران ریخته شد. صادق کیا بدون شک یکی از برجسته‌ترین چهره‌های زبان‌شناسی ایران در قرن بیستم است. تلاش‌های او در حفظ و احیای زبان فارسی و گویش‌های ایرانی ستودنی است و آثار او برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به زبان فارسی همچنان ارزشمند و مفید است.