"تاریخ تبرستان" اثر ارزشمند ابن اسفندیار، نگین درخشان تاریخ‌نگاری ایران است که با نگاهی ژرف به گذشته سرزمینی کهن، روایتی حماسی از تمدن و فرهنگ مردمان این دیار را به تصویر می‌کشد.
بهاءالدین محمد بن حسن بن اسفندیار معروف به ابن اسفندیار مورخ سدهٔ ششم و هفتم، اهل آمل است که این کتاب را در قرن هفتم هجری به نگارش درآورده، کتابی که به رغم گذشت قرن‌ها، همچنان به عنوان یکی از منابع اصلی برای مطالعه تاریخ تبرستان محسوب می‌شود.
کتاب حاضر، جلد اول از مجموعه تاریخ تبرستان است. این کتاب مشتمل بر مقدمه مؤلف، فصل بنیاد تبرستان و دو بخش مهم دیگر است. دو فصل پراهمیت تاریخی که بیانگر واپسین دوره برده‌داری و تکامل جامعه فئودالی در ایران و منطقه است. ابن اسفندیار در این اثر با نثری شیوا و فصیح، رویدادهای تاریخی مهمی را از آغاز پیدایش تبرستان تا دوره خود به رشته تحریر درآورده است. او با دقت و وسواس به شرح سلسله‌های حکومتی، فرهنگ، آداب و رسوم، جغرافیا و شخصیت‌های برجسته این منطقه پرداخته است. از جمله نکات قابل توجه این کتاب، تحلیل‌های عمیق نویسنده درباره نظام اجتماعی و اقتصادی تبرستان است که دیدگاه‌های ارزشمندی را برای پژوهشگران تاریخ و جامعه‌شناسی ارائه می‌دهد.
یکی از ویژگی‌های بارز این کتاب، استفاده از منابع مختلف تاریخی و ادبی است که به غنای اطلاعات آن افزوده است. ابن اسفندیار با بهره‌گیری از اسناد تاریخی، روایات شفاهی و آثار ادبی، تصویری جامع و دقیق از تاریخ تبرستان ارائه داده است.
با این حال، نثر پیچیده و ادبی این کتاب، درک آن را برای خوانندگان امروزی دشوار می‌ساخت. به همین دلیل، میرعبدالله سیار، ادیب و مترجم ادبیات عرب، با تلاشی شایان ستایش، اقدام به ترجمه و تلخیص این اثر ارزشمند کرده است. وی با حفظ روح اصلی متن، کوشیده است تا مفاهیم پیچیده تاریخی را به زبانی ساده و روان برای مخاطبان امروزی بازگو کند.
در مجموع، "تاریخ تبرستان" اثری است که برای همه علاقه‌مندان به تاریخ ایران و به ویژه تاریخ مازندران، خواندنی و آموزنده است. این کتاب نه تنها به عنوان یک منبع تاریخی ارزشمند، بلکه به عنوان یک اثر ادبی زیبا نیز قابل مطالعه است. با مطالعه این کتاب، می‌توانیم به عمق تاریخ و فرهنگ این سرزمین پی ببریم و از میراث گران‌بهای نیاکان خود بهره‌مند شویم.
