الابنیه عن حقایق الادویه، یا، روضه الانس و منفعه النفس
موفق‌بن‌علی هروی
کتاب الابنیه عن حقایق الادویه، یا، روضه الانس و منفعه النفس، یکی از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین متون داروشناسی به زبان فارسی است که توسط موفق‌بن‌علی هروی در قرن چهارم هجری قمری نوشته شده است.این کتاب که در زمان منصور بن نوح سامانی تألیف شده، نه تنها به عنوان یک مرجع مهم در زمینه پزشکی و داروسازی سنتی ایران شناخته می‌شود، بلکه از نظر زبان فارسی نیز اهمیت ویژه‌ای دارد.
این کتاب ارزشمند بارها تصحیح و چاپ شده است. از جمله تصحیحات مهم می‌توان به تصحیح مرحوم دکتر حسین محبوبی اردکانی اشاره کرد که توسط انتشارات دانشگاه تهران منتشر شده است.
درباره نویسنده:
موفق بن علی هروی پزشک و داروساز ایرانی در قرن ششم هجری (حدود قرن ۱۲ میلادی) بود. او اهل هرات بود و یکی از چهره‌های برجسته در زمینه پزشکی و داروسازی در دوره خود محسوب می‌شد.
از آثار مهم او "المختار فی الطب" است که یک دانشنامه پزشکی و دارویی محسوب می‌شود و در آن به توصیف داروهای گیاهی، مواد معدنی و ترکیبات مختلف پرداخته است. این کتاب مدت‌ها مورد استفاده پزشکان و داروسازان قرار داشت و به زبان‌های مختلف ترجمه شد.
ویژگی‌های کتاب:
- قدیمی‌ترین متن داروشناسی به فارسی: الابنیه عن حقایق الادویه، یا، روضه الانس و منفعه النفس، یکی از نخستین آثار مکتوب به زبان فارسی است که در زمینه داروشناسی به نگارش درآمده و از این نظر اهمیت بسیاری دارد.
- منبعی برای شناخت پزشکی سنتی: این کتاب اطلاعات فراوانی دربارهٔ روش‌های درمانی و داروهای مورد استفاده در طب سنتی ایران در قرون اولیه اسلام ارائه می‌دهد.
- اهمیت تاریخی و فرهنگی: الابنیه عن حقایق الادویه، یا، روضه الانس و منفعه النفس، نه تنها یک متن علمی، بلکه یک اثر فرهنگی و تاریخی نیز محسوب می‌شود که به شناخت بهتر زندگی و فرهنگ مردم ایران در گذشته کمک می‌کند.
- اهمیت در تحقیقات نوین: این کتاب همچنان مورد توجه محققان و پژوهشگران در زمینه طب سنتی و گیاهان دارویی است و می‌تواند در تحقیقات نوین نیز مورد استفاده قرار گیرد.
محتوای کتاب:
موفق‌بن‌علی هروی در این کتاب به معرفی و بررسی خواص دارویی گیاهان، حیوانات و مواد معدنی مختلف پرداخته و طرز تهیه و مصرف آن‌ها را نیز شرح داده است. این کتاب شامل اطلاعات ارزشمندی دربارهٔ گیاهان دارویی بومی ایران و همچنین داروهای وارداتی از مناطق دیگر مانند هند و یونان است.
مخاطبان کتاب:
- پزشکان و داروسازان سنتی
- محققان و پژوهشگران
- علاقه‌مندان به طب سنتی و گیاهان دارویی
- زبان‌شناسان و ادب فارسی
- تاریخ‌دانان
- عموم مردم
درمجموع، کتاب "الابنیه عن حقایق الادویه، یا، روضه الانس و منفعه النفس" به دلیل جامعیت، قدمت، و اهمیت تاریخی خود، مخاطبان متنوعی را از جمله پزشکان، محققان، علاقه‌مندان به طب سنتی، زبان‌شناسان، تاریخ‌دانان، و عموم مردم را به خود جذب می‌کند.