کتاب سیری در نمایش رادیو
نویسنده: محمد مهاجر
کتاب «سیری در نمایش رادیو» نوشته محمد مهاجر، اثری ارزشمند در زمینه تاریخچه و تحولات نمایش‌های رادیویی در ایران است. این کتاب که توسط انتشارات معین به چاپ رسیده، نگاهی جامع به تاریخچه، دگرگونی‌ها، نظرات و خاطرات هنرمندان فعال در این عرصه دارد.
محمد مهاجر، تهیه‌کننده پیشکسوت نمایش‌های رادیویی و خالق برنامه‌های ماندگاری همچون «سرگذشت رادیو»، «تهران در گذر زمان» و «تاریخ شفاهی ایران»، با نگارش این کتاب، گامی مهم در حفظ و ثبت تاریخ شفاهی رادیو برداشته است.
کتاب با اشاره به تاریخچه تأسیس رادیو در ایران، آغاز به کار آن در سال ۱۳۱۹ و پخش برنامه‌های متنوع از جمله گفتارهای تاریخی، اقتصادی، خانوادگی، سیاسی، موسیقی و اخبار به زبان‌های مختلف را شرح می‌دهد. نکته جالب توجه این است که تا دهه سی و ورود نوار و ضبط صوت، تمامی برنامه‌ها به صورت زنده از بی‌سیم پهلوی پخش می‌شدند و نمایش رادیویی تا سال ۱۳۲۱ جایگاهی در برنامه‌ها نداشت.
نخستین جرقه‌های نمایش رادیویی در خرداد ۱۳۲۱ با تلاش علی خان نصر زده شد. او نمایش‌هایی را که در تئاتر تهران اجرا می‌شد، با اندکی تغییر به استودیوی پخش زنده می‌آورد و با همکاری بازیگران تئاتر، از جمله نصرت‌الله محتشم، هوشنگ سارنگ، صادق بهرامی، عصمت صفوی، ایران دفتری، نیکتاج صبری، مجید محسنی، جمشید شیبانی و ژاله علو، آن‌ها را اجرا می‌کرد. در آن دوران، به دلیل عدم وجود تعریف مشخص از نمایش و بازی رادیویی، بازیگران تئاتر بدون توجه به اصول و ابعاد خاص این رسانه، صرفاً به اجرای دیالوگ‌ها می‌پرداختند.
کتاب «سیری در نمایش رادیو» نه تنها به تاریخچه رادیو و نمایش‌های آن می‌پردازد، بلکه شامل بخش‌های متنوع دیگری نیز هست. بخش گفت‌وگوها شامل ۷ متن ویرایش شده از گفت‌وگوهایی است که در برنامه رادیویی «سیری در نمایش رادیو» بین سال‌های ۷۶-۷۷ پخش شده است. این گفت‌وگوها با هنرمندان شاخص این عرصه، از جمله ثریا قاسمی، نصرت‌الله کریمی، رضا عبدی، احمد بهبهانی، نیکو خردمند، حمید منوچهری، مهین دیهیم، شمسی فضل‌اللهی و توران مهرزاد، انجام شده و جذابیت خاصی به کتاب بخشیده است.
بخش دیگری از کتاب به گفت‌وگو با هنرمندانی مانند مریم معترف، عذرا وکیلی، بهزاد فراهانی، عباس تهرانی، رضا سیدحسینی، ژاله علو، صدرالدین شجره و مهین نثری اختصاص دارد. همچنین، در بخش سوم کتاب، هنرمندان نمایش رادیویی به بازگویی خاطرات خود از دوستان و همکارانشان، مانند اکبر مشکین، تاجی احمدی و هوشنگ بهشتی، می‌پردازند.
بخش پایانی کتاب نیز شامل چند نمایشنامه رادیویی، از جمله «قطره‌ای از دریا»، «قلب زمان»، «قوزک‌پا»، «کابوس صبحدم» و «کارآگاه و کبوتران چاهی»، است.
کتاب «سیری در نمایش رادیو» اثری جامع و ارزشمند برای علاقه‌مندان به تاریخ رادیو و نمایش‌های رادیویی است. این کتاب با قلمی روان و صمیمی، تاریخچه این هنر را از زبان هنرمندان و فعالان آن روایت می‌کند و منبعی غنی برای پژوهشگران و علاقه‌مندان به این حوزه به شمار می‌رود.