شاهنامه فردوسی، اثری سترگ و بیهمتا در گستره ادبیات فارسی و جهان، نه تنها گنجینهای از داستانهای پهلوانی و تاریخی است، بلکه نمادی از احیای زبان و هویت ملی ایرانیان در دورانی پرچالش به شمار میرود.
حکیم ابوالقاسم فردوسی با خلق این شاهکار حماسی، نهالی نو در باغ زبان پارسی کاشت و آن را از گزند فراموشی و انحطاط مصون داشت. تلاش سی ساله این سخنور بزرگ، منجر به خلق اثری شد که نه تنها در زمان خود، بلکه در طول قرون متمادی، الهامبخش شاعران، نویسندگان و هنرمندان بسیاری بوده است.
اهمیت شاهنامه تنها به داستانهای حماسی و شخصیتهای اسطورهای آن محدود نمیشود، بلکه کنشی حماسی و ملی از سوی فردوسی در حفظ و پاسداشت زبان فارسی نیز محسوب میگردد. در دورانی که زبان عربی به عنوان زبان علمی و ادبی رایج در ایران بود، فردوسی با سرودن شاهنامه به زبان فارسی، جان تازهای به این زبان بخشید و آن را در برابر نفوذ واژگان بیگانه مقاوم ساخت. دقت و وسواس او در انتخاب واژگان، به گونهای بود که در این اثر عظیم، تنها تعداد محدودی واژه عربی یافت میشود که این خود نشان از تسلط و تعصب او به زبان مادریاش دارد.
شاهنامه در سه بخش اصلی اساطیری، پهلوانی و تاریخی تدوین شده است. بخش اساطیری به روایت داستانهای آفرینش، ظهور نخستین انسانها و پادشاهان افسانهای میپردازد. بخش پهلوانی، حماسههای دلاورمردانی همچون رستم، سهراب و اسفندیار را به تصویر میکشد و بخش تاریخی، رویدادهای تاریخی ایران از دوران باستان تا حمله اعراب را در بر میگیرد. این تقسیمبندی، گستره وسیع محتوای شاهنامه را نشان میدهد که از اسطورهها تا واقعیتهای تاریخی را شامل میشود.
نسخههای متعددی از شاهنامه در طول تاریخ به چاپ رسیده است، اما نسخه مسکو به دلیل اتکا به نسخههای خطی کهن و معتبر، از جایگاه ویژهای برخوردار است. نشر قطره با انتشار این نسخه به کوشش دکتر سعید حمیدیان، گامی مهم در جهت ارائه متنی دقیق و منقح از شاهنامه برداشته است.
دکتر حمیدیان با انجام اصلاحات و ویرایشهای دقیق، هماهنگسازی متن با ترجمه روسی، تبدیل اختصارات به نشانههای فارسی و رفع غلطهای چاپی، نسخهای قابل اعتماد و خوانا از شاهنامه را در اختیار علاقهمندان قرار داده است. این ویراستاری دقیق، امکان درک بهتر و عمیقتر مفاهیم و داستانهای شاهنامه را برای مخاطبان فراهم میکند.
اقدام دکتر حمیدیان در تصحیح و انتشار نسخه مسکو، نه تنها خدمتی به ادبیات فارسی، بلکه ادای دینی به فردوسی و میراث گرانبهای اوست. این نسخه، منبعی ارزشمند برای پژوهشگران، دانشجویان و علاقهمندان به ادبیات حماسی ایران به شمار میرود و به درک صحیحتر و عمیقتر این اثر جاودان کمک میکند.
عظمت شاهنامه به حدی است که نه تنها در ایران، بلکه در سطح جهانی نیز مورد تحسین قرار گرفته و شاعران و نویسندگان بزرگی همچون ویکتور هوگو و گوته به ستایش آن پرداختهاند. این امر نشان از جهانی بودن پیام شاهنامه و تأثیرگذاری آن بر فرهنگ و ادبیات جهان دارد.