«ادبیات تاریخی و دیوانسالاری ایران»
محسن روستایی
کتاب «ادبیات تاریخی و دیوانسالاری ایران» اثر ارزشمند محسن روستایی است، که با تکیه بر متون نثر فارسی و اسناد مکتوب تاریخی و محوریت بررسی لغات و اصطلاحات دیوانی ـ اجتماعی و سندشناسی (قرن هفتم تا پایان قرن نهم هجری) بررسی شده است. این پژوهشگر برجسته با رویکردی نوآورانه و با نگاهی دقیق به اسناد تاریخی و ادبیات دوره مغول تا آغاز صفویه، ارتباط تنگاتنگ بین زبان، ادبیات و ساختار دیوانی آن عصر را بررسی می‌کند.
درباره نویسنده:
محسن روستایی، متولد سال ۱۳۴۲ در شهر درود لرستان و از پژوهشگران و کارشناسان ارشد اسناد تاریخی سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران، بیش از نیم قرن است که در زمینه سندشناسی و خط‌شناسی فعالیت می‌کند. وی با تسلط بر خطوط باستانی و فهرست‌نویسی اسناد، به‌ویژه در سازمان اسناد ملی ایران، خدمات ارزنده‌ای ارائه داده است. روستایی علاوه بر نگارش بیش از شصت مقاله پژوهشی، آثاری چون «تاریخ طب و طبابت در ایران» و «تاریخ نخستین فرهنگستان ایران» را نیز به رشته تحریر درآورده است. وی در سال 1380 به‌عنوان پژوهشگر نمونه کشور برگزیده شد و جایزه کتاب سال را نیز دریافت کرد.
محتوای کتاب:
- ادبیات به‌عنوان آینه‌ای از دیوانسالاری: نویسنده با بررسی دقیق متون اداری و مکاتبات، نشان می‌دهد که واژگان، اصطلاحات و حتی سبک نگارش این متون، به‌طور مستقیم تحت تأثیر ساختار قدرت، روابط اداری و تفکرات حاکم بر آن دوره شکل گرفته و تغییر یافته است.
- تغییرات زبانی و ادبی در طول زمان: نویسنده با بررسی تحولات زبانی و ادبی در متون مختلف، نشان می‌دهد که زبان به عنوان آینه، تغییرات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی را منعکس کرده است. این تغییرات به طور مستقیم بر ساختار و عملکرد دیوانسالاری نیز تأثیر گذاشته‌اند.
- اهمیت سندشناسی و خط‌شناسی: روستایی با بهره‌گیری از دانش گسترده خود در زمینه سندشناسی و خط‌شناسی، به تحلیل عمیق و دقیق اسناد تاریخی پرداخته است. این تحلیل‌ها به روشن شدن مفاهیم، اصطلاحات و پیچیدگی‌های ساختار دیوانی آن دوره کمک شایانی کرده است.
ویژگی‌های کتاب:
کتاب «ادبیات تاریخی و دیوانسالاری ایران» با رویکردی نوآورانه و میان‌رشته‌ای، نگاهی تازه به تاریخ ایران ارائه می‌دهد. این اثر با تحلیل دقیق اسناد تاریخی و ادبیات دیوانی، برای درک بهتر ساختار اجتماعی، سیاسی و فرهنگی دوره مغول تا صفویه، به پژوهشگران تاریخ، ادبیات، زبان‌شناسی و علوم اجتماعی کمک می‌کند. مطالعه این کتاب، به خوانندگان کمک می‌کند تا لایه‌های پنهان تاریخ ایران را کشف کنند و به درک عمیق‌تری از گذشته دست یابند.
مخاطبان
- دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های تاریخ، ادبیات فارسی، زبان‌شناسی و علوم اجتماعی
- علاقه‌مندان به تاریخ ایران و فرهنگ اسلامی
- علاقه‌مندان به مطالعه اسناد تاریخی و خط‌شناسی
درمجموع، کتاب «ادبیات تاریخی و دیوانسالاری ایران» با تمرکز بر اسناد تاریخی و به ویژه علم سندشناسی، به بررسی زبان، ادبیات و دیوانسالاری دوره مغول تا آغاز صفویه می‌پردازد. نویسنده با تحلیل دقیق متون اداری و مکاتبات، تصویری روشن از زندگی اجتماعی و ساختار قدرت در این دوره ارائه می‌دهد. این کتاب برای پژوهشگران تاریخ، ادبیات و زبان‌شناسی منبعی ارزشمند محسوب می‌شود.