کتاب «زایش تاریخ» اثر حسن اصغری، نگاهی دقیق و تحلیلی به یکی از مهمترین رویدادهای تاریخ معاصر ایران، یعنی انقلاب مشروطه، دارد. این کتاب که در هفت مقاله به بررسی ابعاد مختلف این انقلاب پرداخته، تلاش می‌کند تا با زبانی ساده و روان، پویایی و پیچیدگی‌های این رویداد تاریخی را برای مخاطب بازنماید.
حسن اصغری، (۱۳۲۶) نویسنده و منتقد ادبی ایرانی در ۱۳۲۶ در شهر خمام از توابع شهر رشت به دنیا آمد. وی از سال ۱۳۷۵ تا ۱۳۸۵ دبیر شورای تحریریهٔ مجلهٔ ادبی کلک بود و در سال ۱۳۸۷ سردبیر نشریهٔ ادبیات و سینما بود. از مهمترین آثار او رمان «ول کنید اسب مرا» دربارهٔ میرزا کوچک خان و کتاب تحلیلی «زایش تاریخ» دربارهٔ وقایع دوران مشروطه است.
اصغری با تمرکز بر دوره شش ساله مبارزات مشروطه، فراتر از رویدادهای سطحی و نمادین، به بررسی ریشه‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی این انقلاب می‌پردازد. وی با تحلیل دقیق آمار جمعیت و رشد اقتصادی ایران در آن دوره، نشان می‌دهد که چگونه تحولات ساختاری جامعه، زمینه را برای خیزش مردمی فراهم کرده است. همچنین، با بررسی عواقب ناشی از معاهدات ننگین گلستان و ترکمانچای و اشغالگری‌های خارجی، به نقش عوامل خارجی در شکل‌گیری و تحولات انقلاب می‌پردازد.
یکی از ویژگی‌های برجسته این کتاب، توجه ویژه آن به نقش طبقات اجتماعی مختلف در انقلاب مشروطه است. اصغری با استناد به منابع تاریخی، به تحلیل نقش روحانیت، تجار، روشنفکران و طبقات پایین‌تر جامعه در این رویداد می‌پردازد. وی با تاکید بر ماهیت طبقاتی انقلاب مشروطه، نشان می‌دهد که چگونه منافع و مطالبات مختلف این طبقات، در شکل‌گیری و جهت‌گیری انقلاب نقش داشته است.
کتاب «زایش تاریخ» علاوه بر ارائه یک تحلیل جامع از انقلاب مشروطه، به گفت‌وگویی جذاب با خواننده نیز می‌پردازد. مصاحبه‌ای که در بخش پایانی کتاب آمده، به حسن اصغری این فرصت را می‌دهد تا به پرسش‌های مختلفی درباره انگیزه‌های نگارش کتاب، روش تحقیق و دیدگاه‌های شخصی خود پاسخ دهد. این گفت‌وگو، به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از کتاب و موضوع آن پیدا کند.
در مجموع، کتاب «زایش تاریخ» یک اثر ارزشمند برای همه علاقه‌مندان به تاریخ ایران و به ویژه انقلاب مشروطه است. این کتاب با رویکردی تحلیلی و مستند، به خواننده کمک می‌کند تا به درک بهتری از پیچیدگی‌ها و درام‌های این رویداد تاریخی دست یابد.
