کتاب "دولت و اجرای شریعت" اثر محمد سروش محلاتی، به موضوع پیچیده و چالش‌برانگیز رابطه دولت و شریعت می‌پردازد. نویسنده با طرح پرسش‌هایی بنیادین، به دنبال یافتن پاسخی متعادل و منطقی برای این مسئله است.
سروش محلاتی با استناد به آیه‌های قرآن و روایات، بر این باور است که خداوند انسان را با اراده‌ی آزاد آفریده است تا بتواند میان خیر و شر انتخاب کند. به همین دلیل، اعمال شریعت نیازمند ایمان و پذیرش درونی است و نمی‌توان آن را صرفاً با اعمال قدرت و زور بر جامعه تحمیل کرد.
نویسنده در عین حال، نقش دولت را در ایجاد شرایط مناسب برای رشد و شکوفایی اخلاق و معنویت انکار نمی‌کند. اما معتقد است که دولت اسلامی نیز همانند هر دولت دیگری، محدودیت‌هایی دارد و نمی‌تواند فراتر از چارچوب قوانین و مقررات عمل کند.
محمد سروش محلاتی (زادهٔ ۱۳۴۰، محلات) فقیه مسلمان شیعه و پژوهشگر دینی معاصر است. محلاتی کتاب‌های فراوانی در فقه سیاسی نوشته‌است و در آن‌ها به بررسیِ فقهی حقوق شهروندی، قرائت‌های مختلف از نظریه ولایت فقیه، امکانِ فقهی انتخابات و امکانِ جمع اسلام و مردم‌سالاری پرداخته‌است.
یکی از نکات مهمی که در این کتاب به آن پرداخته شده، تفاوت میان حقوق و فقه است. حقوق به‌عنوان دانشی که به بررسی قدرت دولت و محدوده اختیارات آن می‌پردازد، چارچوبی کلی برای اعمال دولت تعیین می‌کند. در مقابل، فقه به عنوان علمی که احکام اسلامی را بررسی می‌کند، به سؤالاتی درباره دخالت دولت در زندگی فردی و اجتماعی پاسخ می‌دهد.
سروش محلاتی با استفاده از این دو دانش، به دنبال یافتن پاسخی برای این پرسش است که دولت اسلامی در چه مواردی و با چه توجیهی می‌تواند آزادی‌های فردی را محدود کند. او معتقد است که محدود کردن آزادی‌ها تنها در صورتی قابل توجیه است که به منظور حفظ نظم عمومی و امنیت جامعه باشد و از طرفی، با اصول اساسی اسلام در تضاد نباشد.
در مجموع، کتاب "دولت و اجرای شریعت" اثری ارزشمند برای همه کسانی است که به موضوعات مرتبط با دین، سیاست و حقوق علاقه‌مند هستند. نویسنده با زبانی ساده و روان، به بررسی پیچیدگی‌های این موضوع پرداخته و دیدگاه‌های نوینی را ارائه کرده است. خواندن این کتاب به ویژه برای کسانی که به دنبال درک عمیق‌تری از رابطه دین و دولت هستند، توصیه می‌شود.
