کتاب «قیاسناپذیری پارادایمهای علمی» نوشته غلامحسین مقدمحیدری، ما را به سفری در دل اندیشههای تامس کوهن، یکی از تأثیرگذارترین فیلسوفان و مورخان علم معاصر، میبرد. کوهن با طرح نظریه پارادایمی، نگاه ما به پیشرفت علم را دگرگون کرد. او معتقد است که تحولات علمی به جای یک روند تدریجی و خطی، بیشتر شبیه انقلابهایی است که در آن پارادایمهای قدیمی جای خود را به پارادایمهای جدید میدهند.
غلامحسین مقدم حیدری در سال ۱۳۴۷ متولد شد. حیدری کارشناس ریاضی محض، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی فلسفۀ علم و فناوری دارد. او عضو هیئت علمی گروه فلسفۀ علم و فناوری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. حوزههای پژوهشی وی را میتوان فلسفۀ علم، جامعهشناسی معرفت علمی، تاریخ علم و فلسفۀ علم قارهای دانست. وی هماکنون عضو فرهنگستان علوم پزشکی است.
کتاب "قیاسناپذیری پارادایمهای علمی" در سه فصل سامان یافته است: در فصل نخست، با بیان انواع تاریخنگاریهای علم و نوع نگرش گشتالتی کوهن، سعی گردیده است مبانی و چگونگی شکلگیری نگرش وی بررسی شود. در فصل دوم، جنبههای مختلف قیاسناپذیری شامل قیاسناپذیری مفاهیم (تغییر معنایی)، قیاسناپذیری روششناختی و قیاسناپذیری مشاهدات با استناد به شواهد متعدد از تاریخ علم شرح داده شده است. و در فصل سوم، پیامدهای مناقشهبرانگیز قیاسناپذیری همچون زبان مشاهده، معیار گزینش میان پارادایمهای رقیب و پیشرفت علم طرح و بررسی شده است.
پارادایمها، مجموعه باورها، مفاهیم، روشها و ارزشهایی هستند که دانشمندان یک حوزه خاص را در بر میگیرند. کوهن نشان میدهد که پارادایمهای مختلف با یکدیگر قابل مقایسه نیستند؛ یعنی نمیتوان با معیارهای یک پارادایم، پارادایم دیگری را ارزیابی کرد. این عدم قابلیت مقایسه را «قیاسناپذیری» مینامند.
کتاب «قیاسناپذیری پارادایمهای علمی» با زبانی ساده و روان، مباحث پیچیده فلسفه علم را برای مخاطب عام قابل فهم میکند. این کتاب نه تنها برای دانشجویان فلسفه علم، بلکه برای همه کسانی که به چگونگی شکلگیری و تحول دانش علاقهمند هستند، مفید خواهد بود. این کتاب به ما یادآوری میکند که علم یک ساختار ثابت و بیعیب نیست، بلکه یک فعالیت انسانی است که تحت تأثیر عوامل اجتماعی، فرهنگی و روانشناختی قرار دارد.