جنبش‌های اسلامی معاصر: اسلام و دموکراسی
جان اسپوزیتو و جان وال
کتاب «جنبش‌های اسلامی معاصر: اسلام و دموکراسی» نوشته‌ی جان اسپوزیتو و جان وال، با ترجمه‌ی شجاع احمدوند، به بررسی چگونگی تعامل کنشگران اسلامی با پدیده نوظهور دموکراسی می‌پردازد. این کتاب با تمرکز بر دهه‌های پایانی قرن بیستم، الگوهای گوناگون رابطه اسلام و دموکراسی را در کشورهای مختلف مسلمان مورد مطالعه قرار می‌دهد. نویسندگان معتقدند که جهان اسلام نگاه منحصر به فردی به دموکراسی دارد و تلاش می‌کند آن را در چارچوب فرهنگ اسلامی خود نهادینه سازد.
جان اسپوزیتو، یکی از نویسندگان کتاب، استاد برجسته امور بین‌الملل و مطالعات اسلامی در دانشگاه جورج‌تاون و مدیر مرکز شاهزاده الولید بن طلال برای فهم متقابل مسلمانان و مسیحیان است. او متخصص در زمینه اسلام، اسلام سیاسی و تأثیرات جریان‌های اسلامی در مناطق مختلف جهان است و آثار متعددی در این زمینه به چاپ رسانده است. تخصص و دانش عمیق اسپوزیتو در این حوزه، اعتبار و غنای ویژه‌ای به کتاب بخشیده است.
نویسندگان کتاب با بررسی نمونه‌های موردی، سه الگوی اصلی برای جنبش‌های اسلامی معاصر ارائه می‌دهند. این الگوها بر اساس چگونگی تعامل جنبش‌های اسلامی با قدرت سیاسی و فرآیندهای دموکراتیک شکل گرفته‌اند:
● الگوی تصاحب قدرت انقلابی: در این الگو، جنبش‌های اسلامی از طریق انقلاب، قدرت را به دست گرفته و سعی در تأسیس نوعی از دموکراسی اسلامی دارند. نمونه‌های برجسته این الگو، ایران و سودان هستند. در این کشورها، انقلابیون با سرنگونی رژیم‌های پیشین، تلاش کردند ساختارهای سیاسی جدیدی بر مبنای تفسیر خود از اسلام و دموکراسی ایجاد کنند.
● الگوی مشارکت در قدرت: در این الگو، جنبش‌های اسلامی با مشارکت در ساختار قدرت موجود و همکاری با رژیم حاکم، به دنبال تعمیق و پیشبرد فرآیند دموکراتیزاسیون هستند. مالزی و پاکستان نمونه‌های این الگو محسوب می‌شوند. در این کشورها، جنبش‌های اسلامی از طریق حضور در نهادهای سیاسی و همکاری با دولت، سعی در تأثیرگذاری بر سیاست‌ها و اصلاحات تدریجی دارند.
● الگوی ناکامی در دستیابی به قدرت: در این الگو، جنبش‌های اسلامی با وجود تلاش برای کسب قدرت از طریق فرآیندهای دموکراتیک، با موانعی از سوی ساختارهای اقتدارگرای حاکم روبرو می‌شوند و از ورود به عرصه قدرت باز می‌مانند. مصر و الجزایر نمونه‌هایی از این الگو هستند. در این کشورها، جنبش‌های اسلامی مانند اخوان‌المسلمین در مصر و جبهه نجات اسلامی در الجزایر، در ابتدا توانستند در فرآیندهای انتخاباتی به موفقیت‌هایی دست یابند، اما در نهایت با مداخله نیروهای قدرتمند و ساختارهای اقتدارگرا، از دستیابی کامل به قدرت بازماندند.
کتاب «جنبش‌های اسلامی معاصر» با بررسی دقیق و دسته‌بندی الگوهای مختلف، به درک بهتر چگونگی تعامل اسلام و دموکراسی در جهان معاصر کمک می‌کند. این کتاب به عنوان منبعی ارزشمند برای دانشجویان علوم سیاسی، محققان و علاقه‌مندان به مطالعات اسلامی و مسائل سیاسی خاورمیانه محسوب می‌شود. ساختار کتاب شامل هشت فصل است که به بررسی مفاهیم کلی اسلام و دموکراسی و سپس بررسی موردی کشورهای مختلف می‌پردازد و درک جامعی از موضوع ارائه می‌دهد.
