محمد‌تقی دانش‌پژوه

محمدتقی دانش‌پژوه (زاده ۱۲۹۰ شمسی در آمل – درگذشته ۲۷ آذر ۱۳۷۵ در تهران) ادیب، مصحح، محقق، نسخه‌شناس، فهرست‌نگار، مترجم و استاد برجسته‌ی دانشگاه تهران بود. او به عنوان پدر علم نسخه‌شناسی ایران شناخته می‌شود و سهم بسزایی در حفظ و احیای میراث مکتوب فارسی داشته است.

زندگی و تحصیلات:

·        دانش‌پژوه تحصیلات ابتدایی را در زادگاهش آمل گذراند و سپس به قم رفت تا علوم دینی را فراگیرد.

·        در سال ۱۳۱۶ به تهران آمد و در دانشکده‌ی معقول و منقول دانشگاه تهران به تحصیل ادامه داد و در سال ۱۳۲۰ موفق به دریافت لیسانس شد.

·        پس از فارغ‌التحصیلی، در کتابخانه‌ی دانشکده‌ی حقوق مشغول به کار شد و بعدها به معاونت و سپس ریاست کتابخانه‌ی کتب خطی دانشگاه تهران رسید.

فعالیت‌های علمی:

·        دانش‌پژوه در طول زندگی پربار خود، فعالیت‌های علمی گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف داشت، از جمله:

    o   نسخه‌شناسی: او در زمینه‌ی نسخه‌شناسی و فهرست‌نگاری نسخ خطی آثار ارزشمندی از خود به یادگار گذاشت. از جمله‌ی این آثار می‌توان به فهرست‌های نسخ خطی کتابخانه‌ی دانشگاه تهران، کتابخانه‌ی مجلس شورای ملی، و کتابخانه‌ی آستان قدس رضوی اشاره کرد.

    o   تصحیح متون: دانش‌پژوه متون متعددی از ادبیات فارسی، تاریخ، فلسفه و علوم را تصحیح و به چاپ رساند. از جمله‌ی این متون می‌توان به "تاریخ بیهقی"، "جامع التواریخ" و "ذخیره‌ی خوارزمشاهی" اشاره کرد.

    o   ترجمه: او آثاری از زبان‌های عربی و انگلیسی را به زبان فارسی ترجمه کرد. از جمله‌ی این ترجمه‌ها می‌توان به "النکت الاعتقادیه" و "مصادقه الاخوان" اشاره کرد.

    o  تدریس: دانش‌پژوه سال‌ها در دانشگاه تهران به تدریس دروس نسخه‌شناسی، فهرست‌نگاری و متون کهن پرداخت و شاگردان برجسته‌ای تربیت کرد.

آثار و افتخارات:

·        دانش‌پژوه بیش از ۶۰ کتاب و ۴۰۰ مقاله تألیف و ترجمه کرده است.

·        او در سال ۱۳۴۸ به عضویت پیوسته‌ی فرهنگستان زبان و ادب فارسی درآمد.

·        در سال ۱۳۶۷، جایزه‌ی کتاب سال جمهوری اسلامی ایران را برای تصحیح "ذخیره‌ی خوارزمشاهی" دریافت کرد.

مرگ:

·        محمدتقی دانش‌پژوه در ۲۷ آذر ۱۳۷۵ در تهران درگذشت و در قطعه‌ی هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

میراث:

دانش‌پژوه خدمات ارزشمندی به فرهنگ و ادب ایران ارائه کرد و آثار او از منابع مهم پژوهشگران در زمینه‌ی نسخه‌شناسی، تاریخ و ادبیات فارسی به شمار می‌رود.او الگوی بسیاری از جوانان علاقه‌مند به نسخه‌شناسی و فهرست‌نگاری بود و نام او در تاریخ علم و فرهنگ ایران ماندگار خواهد بود.