کتاب "باستان‌شناسی سینما و خاطره‌ی قرن" نوشته ژان‌لوک گدار و یوسف اسحاق‌پور، ما را به سفری در عمق تاریخ سینما و تأثیر متقابل آن بر رویدادهای تاریخی می‌برد. این کتاب که حاصل گفت‌وگوی اسحاق‌پور با این سینماگر برجسته است، به بررسی نقش سینما در شکل‌دهی و بازتاب وقایع قرن بیستم می‌پردازد.
ژان لوک گدار، کارگردان، فیلمنامه‌نویس و نظریه‌پرداز سینمایی فرانسوی-سوئیسی، یکی از پیشگامان موج نو فرانسه بود. فیلم‌های او با شیوه روایت، تدوین و فیلم‌برداری تجربی، سینما را متحول کرد. گدار با فیلم‌هایی مانند "از نفس افتاده" و "یک زن شوهردار" به شهرت جهانی رسید. او با دیدگاه انتقادی و سیاسی‌اش، سینما را به ابزاری برای پرسش‌گری و بیان ایده‌های نو تبدیل کرد.
همچنین یوسف اسحاق‌پور (زادهٔ ۲۴ اسفند ۱۳۱۸ – درگذشتهٔ ۲۴ مهر ۱۴۰۰)، نویسنده، پژوهشگر و جستارنویس ایرانی فرانسوی بود. او استاد تاریخِ هنر و تاریخِ سینما در دانشگاه دکارت پاریس نیز بوده و از وی بیش از چهل عنوان کتاب منتشر شده که عمدتاً درحوزه‌های سینما، هنر، تاریخ و فلسفه و ادبیات‌اند.
گدار، به‌عنوان یکی از پیشگامان موج نو فرانسه، معتقد است که سینما نه تنها رویدادها را ثبت می‌کند، بلکه به آن‌ها معنا می‌بخشد و در شکل‌دهی به حافظه جمعی نقش بسزایی دارد. او با نگاهی انتقادی و خلاقانه، به تحلیل فیلم‌های مختلف از دوران صامت تا عصر دیجیتال می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه سینما می‌تواند به عنوان یک ماشین زمان عمل کرده و ما را به گذشته ببرد.
در این کتاب، علاوه بر تحلیل تاریخی سینما، به مباحثی چون تئوری فیلم، تکنیک‌های سینمایی، و تأثیر رویدادهای سیاسی و اجتماعی بر سینما نیز پرداخته می‌شود. گدار با تأکید بر اهمیت ریتم در فیلم، آن را به موسیقی و شعر تشبیه می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه ریتم می‌تواند بر احساسات و تفکرات مخاطب تأثیرگذار باشد. یکی از نکات جالب توجه در این کتاب، بررسی چگونگی بازنمایی چهره‌های تاریخی مانند هیتلر، استالین و مائو در سینما است. نویسندگان نشان می‌دهند که چگونه این بازنمایی‌ها بر درک عمومی از این شخصیت‌ها تأثیر گذاشته و به شکل‌گیری افکار عمومی کمک کرده است.
در نهایت، کتاب با نگاهی به آینده سینما به پایان می‌رسد. گدار و اسحاق‌پور در مورد تأثیر فناوری دیجیتال و رسانه‌های جدید بر سینما بحث می‌کنند و معتقدند که سینما همچنان به عنوان یک رسانه قدرتمند برای داستان‌گویی و بیان هنری باقی خواهد ماند.
در مجموع، "باستان‌شناسی سینما و خاطره‌ی قرن" کتابی ارزشمند برای علاقه‌مندان به سینما، تاریخ و هنر است. این کتاب با زبانی ساده و روان، به بررسی پیچیدگی‌های رابطه سینما و تاریخ پرداخته و به خواننده کمک می‌کند تا درک عمیق‌تری از این هنر پیدا کند.
